Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 92

[ सिद्धम० ]
'जसो पो नमो तेस्रो, उरो खान्ते निदर्शनम् ।
9
' जम्मा नम्मो तथा मम्मो, ' नान्ते लक्ष्यमिदं मतम् ॥ 'अदामेत्यादि' किं प्रोक्तम् १ यथा-दामं सिरं नहं । सेयं चम्मं वयं चैता दृशं बाहुलकं पदम् ॥ वापर्य वचनायाः ।। ३३ ।।
1
3
ये चातिवाचकाः शब्दा स्तथा ये वचनादयः । से पुंसि संप्रयोक्तव्याः सर्वेऽपीह विकल्पनात् ॥ तत्रादयथां यथा-' अच्छी अच्छी ' चापि गद्यते । अयादिगले पाठात् 'दसा अच्छी कचि भवेत् ॥ चक्खू चक्खूइँ, नयणा, नयणादं च लोयणा । लोणारं च वचनादिर्यथा-वयणा तथा ॥ धाविश्वातु विन्तु कुल कुलं । छन्दो छन्दं च माहप्पो, माहप्पं, भायणाईं तु ॥ भायणा च तथा दुक्खा, दुक्खाई चेति भएयते । तामित्या, सिद्धिः संस्कृतवद् भवेद ॥
"
1
गुथायाः फ्रीवे वा ॥ ३४ ॥
क्रीबे गुणादयः शब्दाः प्रयोक्तव्या विकल्पतः । गुणा गुणाई, देवाणि, देवा, विन्दूइँ विन्दुणो ॥ खग्गं खग्गा मण्डलग्गं, मण्डलग्गोऽपि भएयते । करयहं कररुहो, रुक्खा रुक्खाएँ चेत्यपि ॥
1
,
( ३ )
अभिधानराजेन्द्रपरिशिष्टम् ।
माल्याद्याः स्त्रियाम् ।। ३५ ।।
ये तु शब्दा इमान्ताः स्यु-स्तथाऽजल्यादयश्च ये । से सर्वे या विवाच्या दृष्यिते यथा ॥ गरिमा महिमा निल-जिमा च घुत्तिमाऽणिमा । तेखापुंच्या दयते ।
च चोरिश्रं ।
अंजलं । चोरिआ पिही तथा पि अच्छी अछि च वा पहा, पढो कुच्छ । बली निही ॥ गरीची जन्यादिरिष्यते । ' गड्डा गड्डो ' ऽनयोः सिद्धि-रत्र संस्कृतवन्मता । मन्त्रमाथित्य कामयते । स्वादेशस्य रिमेयस्य पृथवादी संग्रहा स्वदेशस्य सदा स्त्रीत्व मित्येके विपश्चितः ॥ बाहोरात् ।। २६ ।।
माकारो बाहुशब्दस्य, स्त्रत्वेिऽन्तादेश इष्यते । "बाहार जेण धरिश्रो, पक्का " इति दृश्यते ॥ तो मो विसर्गस्य ॥ ३७ ॥
अतः परः संस्कृतो योगों भवेदिह । तस्य स्थाने तु ' मो' होता-दशादेशो विधीयते ॥ सर्वतः स तेन पुरतः पुरश्रो तथा । अतस्त्वा वाच्यो मार्गनो मग्गोऽपि च । सिद्धावस्थापेक्षाऽपि जवतो भवश्रो तथा । भवतो 'स्यात्, सन्तः संतो, कुतः कुदो । निष्यती ओरपरी मान्य-स्थां ॥ २० ॥ निजी श्रोतपरी वा स्तः, परे माल्ये व तिष्ठतौ । अत्र योऽभेदनिर्देशः, स च सर्वार्थ इष्यते । ओमालं वाऽपि निम्मनुं पश्ठा परिठा तथा ॥
जवन्तस्तु
•
1
,
आदेः ॥ ३६ ॥
आदेरित्यधिकारोऽयं, 'कगचा - 101१1१७७] ऽवधिको मतः इतः परस्तु यः स्थाना, तस्यादेः काय्र्यमिष्यते ॥ त्वदायव्ययात् तत्स्वरस्य लुक् ॥ ४० ॥ स्वाद्यापरी । तयोरादेः स्वरस्पे, बहुविधीयते ॥ श्रम्हे पत्थ यथात्थ, जर मा जइमाऽपि वा । जब जरहं चैव माद्यं वेद्यं निदर्शनम् ॥ पदादव ॥ ४१ ॥
पदात्परो योऽपि शब्दस्तस्यादेर्वाऽत्र लुग्भवेत् । यथा- केण वि केणावि, वा तं पितमवाप्यते । इतः स्राव द्विः ॥ ४२ ॥
3
इतः पदात्प
स्वरात्परस्कारस्तु तत् ॥ स्यात् किं ति जति दिहुंति, 'न जुत्तं ति' स्वराद् यथातहत्ति ऊसिपीओ सि, पुरिसो सि निगद्यते ॥
6
-पर-व-प-शपसां दीर्घः ॥ ४३ ॥ येषामुपधस्ताद्वा पसां यान्ति झोपताम् । यरवाः शवसा वाऽपि तेषां स्यादादिदीर्घता ॥ शस्य यलोपे ' पश्यति, पासई' ति निगद्यते ।
f
'कश्यपः कासवो 'श्रावश्यकमावासयं ' तथा ।
3
•
.
रस्य लोपे तु विश्रामः, वीसामो ' संप्रयुज्यते । ' विश्राम्यति वीसमश्, ' मिश्र मीसं च जण्यते ॥ चलोपे त्वश्व श्रासौ स्यात्, शलोपे तु मनः शिला । मणासिञ्जा च दुःशासनोऽपि सासणो प्रवेत् । पकारस्य यलोपे तु, शिष्यः सीसेोऽनिधीयते । तथा लोपे वस्तु, वासा चाथ क्लोपने ॥ विष्वाणः स्याश्च वीसाणो विष्वक् वीसुं च नाभ्यते । पस्य लोपे तु निष्पितो, नीसित्तो, सस्य लोपने । सस्यं सासं कस्यचित् तु कास-ईति रलोपने ॥ चत्र कसो च विश्रम्भः, वीसम्नोऽथ बलोपने । निःस्वः नीसा, सलोपे तु निस्सहः नीसहो भवेत् ॥ अतः समयादौ वा ॥ ४४ ॥ समृद्ध्यादिषु दीर्घः स्यादकारस्याऽऽदिमस्य वा । सामि च समिकी नवति पसिद्धी च पासिकी ॥ पयमं तु पायमं स्यात, पाडिया पमिचम वेद्या ॥ पाच पो मिसी पामिि सारिच्छोऽपि सरिच्छो, तथा मणंसी न्र माणंसी ॥ मासिणी मसिणी आई माहिभाई था । पारोहों तु परोड़ो, जयति पत्रासू च पावासू ॥ पाडी डिप्टी समृद्ध्यादश्यं गणना समृद्धिः प्रतिषिविश्व प्रतिस्पर्धी मनखिनी । मरोद प्रकट प्रतिपत् प्रमोऽधानियाति च । सटश्च मनस्वी व प्रवासी चैवमादयः ।
1
श्रस्पर्श आफँसो ।
,
तेन प्रवचनं पाव- यणं
[अ०८ पा० १]
1
•
"
"
1
परकीयं पारकेरं, पारकं चापि पठ्यते ।
चतुरंतं चाउरतं इत्याद्यपि च सिध्यति ।