Page Text
________________
(४२) [सिम्हेम०] अभिधानराजेन्द्रपरिशिष्टम् ।
[अ०० पा० ४] क्वय-वर्धा ढः ॥ २० ॥
ऋवर्णस्यारः ।। २३४॥ क्यथर् वधैर् अन्तिमस्थ, ढः स्यात् कढा वकृत।
अगदेश ऋवर्णस्य, नवेद् धात्वन्तवर्तिनः। वृधेः कृतगुणस्यह, वर्धेश्च ग्रहणं समम ।
यथा करह धर, हर प्रमुख मतम् ।
वृषादीनामरिः ॥ २३५॥ वेष्टः ।। २३१॥
अरिर्वृषादिधातूनाम, ऋवर्णस्य परे नवंत । 'वेष्ट वेटने 'श्त्यस्य, धातोः 'कगट'-[२। ७७] सूत्रतः।
वृषो 'वरिसा' कृषी, तथा कारसा' स्मृतम् । पलोपेऽन्त्यस्य ढो, 'वेदिज्जर, वढई' इत्यपि ।
एवं मृषो 'मरिसई', हपो 'हरिसह' स्मृतम् । समोलः ॥ १२ ॥
अरिः संदृश्यते येषां वेद्यास्ते हि वृषादयः। संवेष्टतेरन्तिमस्य, लिला' स्यात, 'संपेल्न स्मृतम्।।
रुषादीनां दीर्घः ।। २३६ ।। वादः ।।१३।।
रुषप्रभृतिधातूनां, स्वरस्य दीपों भवद्, यथा रूम। वा 'ल्ल' उद्वेष्टतेर् 'उज्वेल्सइ, उव्वेढ' स्मृतम् ।
तूमहसूस दूसा, पूसइ सीस, तथाऽन्यदपि। स्विदां जः ।। १२४॥
युवणस्य गुणः ॥ २३७।। स्थिदिप्रकाराणां जः' स्याद, अन्तिमस्य द्विरूपकः ।
इवों वर्णयोर्धातो-र्गुणः कित्यपि ङित्याप । सम्वद्ध-सिज्जिरीए संपज्जर खिज्ज स्मृतम्।
यथा जेऊण नेऊण, नेइ उद्देइ नेन्ति च । बहुत्वं तु प्रयोगानुसरणार्धमिहेभ्यते ।
कनिन्नायं विधिर् नीओ, नहीश्रो सिध्यतो यतः।
स्वगणां स्वराः ।। २३०॥ व्रज-नृत-मदां चः ।। २२५ ।।
धातुषु स्वराणां स्थाने, प्रवन्ति बहुलं स्वराः। . अन्तिमस्य वज-नत-मदानां श्यो' भवेदिह ।
सद्दहणं सहाण, तथा धुवर धावा [१] । बच्चनच्च तथा, पच्चर सिद्धिमाययुः।
कचिन्नित्यं देह बेह, आर्षे 'बेमि' प्रयुज्यते । रुद-नमोर्वः ॥ २६ ॥
व्यञ्जनाददन्ते ॥ ३॥ रुद-नमोर् वो, रुवा, रोवर नव स्मृतम् ।
व्यञ्जनवर्णान्तादू धातोरन्तेऽकार आगमो भवति । उद्विजः ॥२७॥
भम हसइ चुम्बर उवसमइ कुण सिश्च च रुन्ध । उद्विजतेरन्त्यस्य वः, नन्वेवो च विवर।
शवादीनां प्रयोगश्च, प्रायो नास्तीति बुध्यताम्। खाद-धावोर्लुक् ।। २८ ॥
स्वरादनतो वा ।। २४०॥ खाद-वायोर्मुग अन्ते स्यात, खाइ खापर खाहिए।
अनदन्त-स्वरवर्णान्तादू धातोर्याऽस्त्वदागमस्त्वन्ते ।
पास पाइच, धाश्र धाइ, मिलाभ मिला तथा । स्याद् धार धान धाहिह, कनिनो-'धाय' स्मृतम् । वर्तमाना-भविष्यद्-विध्यायकवचनेषु हि ।
सव्वा उव्याच, होऊण च होऊण इति भवार्त। तेनेह नैव 'खादन्ति, धावन्ति' बहुलग्रहात्।
'अनत' इति च किमुक्तम् ?, यथा चिच्छ दुगुच्च च ।
चि-जि-श्रु-हु-स्तु-लू-पू-धूगां णो हस्वश्च । २४॥ सृजा रः॥ २२ ॥
चिज्यादीनामन्ते भवति णागमः, स्वरस्य हवश्च। सजो धातोरन्तिमस्य, रकारोऽप्र विधीयते ।
[चिचिण [जि ] जिण [७] सुण [४] हुणा, वोसिरामि योसिर, तथा निसिरह स्मृतम्।
[स्तु] थुण [लू ] लुण [पू] पुण[धूग ] धुण तथा । शकादीनां द्वित्वम् ।। २३०॥
बहुलात कापि विकल्पो,जयह जिगह उच्चिणा च उच्चंद्र। अम्तिमस्य शकादीनां, द्वित्वं भवति, तद्यथा।
जऊण च जिणिऊण च, तथैव सोऊण सुबिऊण । [शक ] सका [जिम ] जिम्मा [बर] लग्गइ,
नवा कर्म-जावे वः क्यस्य च युक् ॥ २४॥ [मग मग्गा [कुप् ] कुप्पा [मुह पलाश च [तद] तहः । भाव-कर्मप्रवृत्तानां, चिज्यादीनां विभाषया । [नश् ] नस्सा [अद् ] परिअहः [नट ] म
व्योऽन्ते, तत्सन्नियोगे च, क्यस्य लुक स्यादितीर्यते। दृइ [ सिव्] सिव्वा, अन्यदपि चैवम् ।
चिव चिणिज्जा, जिव्वद जिणिज्जा, स्फुटि-चन्नेः॥३१॥
सुव्वा सुणिज्जा, हुब्ब हुणिज्जा। स्फुटेश्चलेश्व बैंकलन्यं, द्वित्वमन्त्यस्य भाष्यते।
थुच थुणिज्जा, मुब्बर लुणिज्जर, फुर फुट्ट तथा, रूपं चला चल्ला।
पुग्धः पुणिज्जइ, धुब्बइ-धुणिज्जह ।
एवं चिठियहित्यादि. रूपं काले भविष्यति । प्रादेमीलेः ।। २३ ॥
म्पश्चः ।। २४३ ॥ प्रादेः परस्य मोलेर्वा, द्वित्वमन्त्यस्य बुध्यताम् ।
नाप-कर्मप्रवृत्तस्य, चिगो धातोर विभाषया । संमिल्लह तथा संमीला,मीलाइ तं बिना।
म्मोऽन्ते, तत्मनियोगे च क्यस्य लुक स्यादितीयते । उवर्णस्यावः ॥ २३३ ।।
वर्तमाने 'चिणिजश तथा चिम्मा चिया'। अवादेशस्तु धातूनामन्योवर्णस्य बुध्यताम् ।
'चियिहि चिणिहिश, चिम्मिहिनविष्यति । [ह ] निदवा] निहवर, [कु] कवर प्रभृति स्मृतम् । [२] हवा हिवद । चिणचुण ! स्वर रोव।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016041 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1064 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 38 MB |