SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 193
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ त्यवगाहना १७८ १. अवगाहना सम्बन्धी प्ररूपणाएँ ४. देव गति सम्बन्धी प्ररूपणा पूर्वी नाम कर्मके उदयसे उत्पन्न होनेवाले और संस्थान नाम कर्मके १-३. भवनवासी, व्यन्तर व ज्योतिषी देवों को अवगाहना उदयसे उत्पन्न होनेवाले सस्थानोके एकत्वका विरोध है। (विग्रह ४. कल्पवासी देवोंकी अवगाहना गतिमें जीवोका आकार आनुपूर्वी नाम वर्मके उदयसे पूर्व भववाला * अवगाहना विषयक संख्या व अल्पबहत्व प्ररूपणाएँ ही रहता है। वहाँ सस्थान नाम कर्मका उदय नही है। भव धारण कर लेनेपर सस्थान भामकर्मका उदय हो जाता है, जिसके कारण -दे, वह वह नाम नवीन आकार बन जाता है-दे. उदय ४/६/२)। १. अवगाहना निर्देश ४. जघन्य अवगाहना तृतीय समयवर्ती निगोदमें ही १. अवगाहनाका लक्षण सम्भव है स सि १०/१/४७२/११ आरमप्रदेशव्यापित्वमवगाहनम् । तद्विविधम्- ध. ११/४,२,५.२०/३४/८ पढमसमय आहारयस्स पढमसमयत भवस्थस्स उत्कृष्टज पन्यभेदात् । आत्मप्रदेशमें व्याप्त करके रहना, उसका नाम जहण्ण रखेत्तसामित्त किण्ण दिज्जदे । ण, तत्थ आयरचउरस्सपखेत्तागाअवगाहना है । वह दो प्रकारकी है-जघन्य और उत्कृष्ट । रेण द्विदम्मि अगाहणाए स्थोवत्ताणुववत्तीदो। विदियसमयआहा२. उत्कृष्ट अवगाहना वाले जीव अन्तिम द्वीप सागरमें रयविदि यसमयतम्भवत्थस्स जहण्णसामित्त किण्ण दिजदे । ण तरथ ही पाये जाते हैं। समच उरससरूवेण जीवपदेसाणमबढणादो। विदियसमए विक्वंभ समो आयामो जीवपदेसाणं हीदि त्ति कुदो णव्वदे। परमगुरूव देध,४/१,३,२/३३/४ सयपहपब्बयपरभागढियजीवाणमोगाहणा महल्लेत्ति सादो। तदीयसमयआहारयस्स तदियसमयतब्भवत्थस्स चेव जहाणजाणावणमुत्तमेतत् । सयंपहणगिदपबदस्स परदो जहण्णोगाणा वि खेत्तसामित्त किमट्ट' दिजदे। ण एस दोसो, चउर सखेत्तस्स चत्तारि जोवा अस्थि त्ति चे ण मूनग्गसयास काऊण अद्ध कदे धि सखेज्ज वि कोणे सको डिव बट्टुलागारेण जीवपदेसाणं तत्थावट्ठाणदं सणादो। घण गुलदसणादो। स्वयंप्रभ पर्वतके परभागमें स्थित जीवो की -प्रश्न-प्रथम समयवर्ती आहारक (अर्थात ऋजुगतिसे उत्पन्न होनेअवगाहना सबसे बडी हातो है, इस बातका ज्ञान करानेके लिए यह गाथा सूत्र है। प्रश्न-स्वयप्रभनगेन्द्र पर्वतके उस वाला) और प्रथमसमयवर्ती तद्भवस्थ हुए निगोद जीवके जघन्य ओर जघन्य क्षेत्रका स्वामीपना क्यो नही देते। उत्तर-नही, क्योकि, उस समय अवगाहनावाले भी जीव पाये जाते है। उत्तर-नही,क्योकि, जघन्य आयत चतुरस्र क्षेत्रके आकारसे स्थित उक्त जीवमें अवगाहनाका अवगाहनारूपमूल अर्थात आदि और उत्कृष्ट अवगाहनारूप अन्त, स्तोकपना बन नहीं सकता। प्रश्न-द्वितीय समयवर्ती आहारक इन दोनोको जोडकर आधा करनेपर भी संख्यात घनागुल देखे और द्वितीय समयवर्ती तद्भवस्थ होनेवाले जीवके जघन्य (क्षेत्रका) जाते है। स्वामीपना क्यो नहीं देते। उत्तर--नहीं क्योकि उस समय भी ३. विग्रह गतिमें जीवोंको अवगाहना जीवप्रदेश समचतुरस्र स्वरूपसे अवस्थित रहते है। प्रश्न-द्वितीय ध.४/१,३,२/३०/२ विग्गहगदीए उप्पण्णाण उजुगदीए उप्पणपढमसमय- समय में जीवके प्रदेशोका आयाम उसके विष्कम्भके समान होता है, ओगाहणाए समाणा चेव ओगाहणा भवदि । वरि दोण्हमोगाहणाणं यह कैसे कहते हो । उत्तर-परमगुरूके उपदेशसे कहते है। प्रश्न-- सठाणे समाणत्तणियमो णत्थि । कुदो। आणुपुठिवस ठाणणामकम्मे हि तृतीय समवर्ती आहारक और तृतीय समयवर्ती तद्भवस्थ निगोद जणिदसठाणाणमेगत्त वरोधा ।-विग्रहगतिसे उत्पन्न हुए जीवो के जीवके ही जघन्य क्षेत्रका स्वामीपना क्सि लिए देते हो ? उत्तर-यह जुगतिसे उत्पन्न जीवोके प्रथम समयमें होनेवाली अवगाहनाके कोई दोष नहीं है, क्योकि, उस समयमे चतुरस्र क्षेत्रके चारो ही समान ही अवगाहना होती है। विशेषता केवल इतनी है कि दोनो कोनोको स कुचित करके जीव प्रदेशोका वर्तुलाकारसे (गोल आकारसे) अवगाहनाओके आकारमें समानताका नियम नहीं है, क्योकि आनु- अवस्थान देखा जाता है। १. अवगाहना सम्बन्धी प्ररूपणाएँ १. नरक गति सम्बन्धी प्ररूपणा संकेत-ध.-धनुष; हा.-हाथ, अंगु.- अंगुल । गणना-१धनुष -४ हाथः १ हाथ-२४ अगुल । प्रमाण- (मू.आ. १०५५-१०६१), (स. सि ३/३/२०७). (ति प.२/२१५-२७०); (रा.बा.३/३/४/१६४/१५), (ह पु.४/२६५-३४०); (ध ४/१,३,५४५८-६२), (त सा २/१३६), (त्रि सा.२०१), (म.पु.१०/६४), (द्र स.टो.३५/११६१८)-ध ४ के आधार परप्रथम पृथिवी । द्वितीय पृथिवी । तृतीय पृथिवी | चतुर्थ पृथिवो । पंचम पृथिवी | षष्ठ पृथिवी सप्तम पृथिवो ध. हा. अगु. ध ,हा. अगु. ध. हा अगुध हा अंगु... घ. हा अगु. ८२ २-२/११ २०-४/७ | २२- ४/११ १-१/३ १७-१/७ १७-० | 8 | ३ |१८-६/११ २० १३-५/७ २१-१/२ १४-८/११ २२ १|१०-१०/११ १८-१/२ ७- १/११ २६ ३ ३- ३/११ २७ २-२/३ ११-१/२ १.२३-१/११ २६ २०-० -१६-७/११३१ १४ ३ १५-६/११ १६-० ابر ا ه ا १०-२/७ ६-६/७ ww252221 ه ا به " Immm -- २१-१/२ जैनेन्द्र सिद्धान्त कोश Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.016008
Book TitleJainendra Siddhanta kosha Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJinendra Varni
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2003
Total Pages506
LanguagePrakrit, Sanskrit, Hindi
ClassificationDictionary & Dictionary
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy