Mahavir Jain Vidyalay Shatabdi Mahotsav Granth Part 01

SR No.: 012078
Original Sutra Author: N/A
Author: Kumarpal Desai
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2015
Total Pages: 240
Language: Gujarati
Classification: Smruti_Granth
File Size: 6 MB

Page 158

ગુજરાતનો સાંસ્કૃતિક સંદર્ભ અને પાંચ સૂરિરત્નો
131
બ્રાહ્મણ હતા. જૈન સૂરિ હોવા છતાં એમણે મહાભારતની કથાને અનુસરીને “બાલભારત' નામનું સારકાવ્ય રચ્યું છે. આ મહાકાવ્યમાં સૂરિશ્રીએ પોતે નોંધ્યું છે તેમ વાયડ ગામના બ્રાહ્મણોના આગ્રહને વશ થઈને આ મહાકાવ્ય રચ્યું છે. નયચંદ્રસૂરિએ એમના ‘હમ્મીરમહાકાવ્ય'માં આ કવિને માટે કહ્યું છે, “દ્રદાસપ્રવરો મહાવ્રતધરો વેળીનોડમરઃ ૨૪.રૂ. “વિવેકવિલાસ'ના રચયિતા અને જૈન શ્વેતાંબર સંપ્રદાયના વાયડગચ્છના આચાર્ય જિનદત્તસૂરિ અમરચંદ્રસૂરિના ગુરુ હતા. “પ્રબંધકોશ'માં રાજશેખરે લખ્યું છે કે જિનદત્તસૂરિના શિષ્ય અરિસિંહ પાસેથી આ અમરચંદ્રસૂરિને “સિદ્ધ સારસ્વત મંત્ર' મળ્યો હતો. પદ્મમંત્રીના વિશાળ મહેલમાં બેસીને કવિએ ૨૧ દિવસ સુધી મંત્રના જપ કર્યા જેને પરિણામે એમને દેવી સરસ્વતી પાસેથી રાજામહારાજાઓથી સન્માન પ્રાપ્ત થાય એવી કવિપ્રતિભા પ્રાપ્ત થયાનું વરદાન મળ્યું હતું.'
પ્રબંધચિંતામણિમાં જણાવ્યા પ્રમાણે અમરચંદ્રસૂરિની ચારે બાજુએ પ્રસરેલી કીર્તિ સાંભળીને ધોળકાના રાજા વીસલદેવે મંત્રી વઈજલ દ્વારા એમને પોતાના દરબારમાં પધારવા આમંત્રણ આપ્યું હતું. કવિએ રાજસભામાં પ્રવેશતાં જ બે ચમત્કૃતિપૂર્ણ પદ્યોથી રાજા વીસલદેવ અને સભાજનોને મંત્રમુગ્ધ કર્યા હતા. રાજસભામાં બેઠેલા પંડિત કવિઓ સોમેશ્વર, સોમાદિત્ય, કમલાદિત્ય અને નાનાકે કવિ સમક્ષ કેટલીક ફૂટ અને કાવ્યમય સમસ્યાઓ પ્રસ્તુત કરી જેને અમરચંદ્રસૂરિએ આવી ૧૦૮ સમસ્યાઓની કુશળતાપૂર્વક રચના કરી સમસ્યાપૂરણ કર્યું. કવિના આ શીઘ્રકવિત્વથી સભાજનો મંત્રમુગ્ધ થઈ ગયા. એ સભા છેક સાંજ સુધી ચાલુ રહી. રાજાએ કવિને “કવિ સાર્વભૌમ' ખિતાબ સાથેનો રાજ્યાશ્રય આપ્યો. “બાલભારત'ના એક હૃદયંગમ શ્લોકમાં પ્રભાતે દધિમંથન કરતી સુંદરીની વિલોલ (ચંચળ) વેણીની તુલના કામદેવના કૃપાણ સાથે કરી હોઈ એને ‘વેણીકૃપા'નું બિરુદ પ્રાપ્ત થયું હતું. ૧૫ અમરચંદ્રસૂરિની પ્રતિમા પાટણના ટાંગડિયાવાડાના જૈનમંદિરમાં આજે પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. . સોલંકી યુગમાં તો અનેક બહુશ્રુત જૈન યતિઓ થયા હતા, પણ આ પાંચ સૂરિરત્નોને અમાપ યશ પ્રાપ્ત થયો હતો એ બાબત સોલંકીકાળના સુવર્ણયુગની દ્યોતક છે.
પાદટીપ ૧. પરીખ ૨. છો. અને શાસ્ત્રી હ. ગં., ગ્રંથ-૧, ‘ઇતિહાસની પૂર્વભૂમિકા', ગ્રંથ-૨ “મૌર્યકાલથી
ગુપ્તકાલ', ગ્રંથ ૩. “મૈત્રકકાલ અને અનુમૈત્રક કાલ'.
ડૉ. શાસ્ત્રી હ, ગં. : “મૈત્રકકાલીન કાલ ગુજરાત', પૃ. ૪૬૩થી ૪૭૭ 3. Vincet Smith : 'Early History of India’, p. 314-315 8. Bombay Gazeteer: Vol. I Part i: History of Gujarat, p. 469 ૫. મોદી મધુસૂદન ચૂ. ‘હમસમીક્ષા', પૂર્વરંગ, પૃ. ૧૪. ૩. એજન, પૃ. ૧૭ ૭. પ્રભાવકચરિત, શ્રી સૂરાચાર્યપ્રબંધ પૃ. ૨૬૦, શ્લોક ૨૫૧-૨૫૨ '८. श्रीबुद्धिसागरसूरिश्चक्रे व्याकरण नवम् ।
सहस्राष्टकनामानं तत् श्री बुद्धिसागराभिधम् ।। 'प्रभावकचरित', पृ. २६७