________________
૩૧૮
નવમ પ્રકાશ. બે બાજુ ચામરે વીઝાઈ રહ્યા છે, નમસ્કાર કરતા દેવ અને દાન
ના મુકુટના રસ્તેથી પગના નખની કાંતિ પ્રદીપ્ત થઈ રહી છે, દિવ્ય પુષ્પોના સમૂહથી પર્ષદાની ભૂમિકા સંકીર્ણ થઈ ગઈ છે, ઉંચી ડેક કરીને મૃગાદિ પશુઓના સમૂહ જેની મનહર ધ્વનિનું પાન કરી રહ્યા છે, સિંહ તથા હાથી પ્રમુખ વેર સ્વભાવવાળાં પ્રાણિઓ પિતાનું વેર શાંત કરી નજીકની બાજુમાં બેઠેલાં છે, સર્વ અતિશ
થી પરિપૂર્ણ, કેવલ જ્ઞાનથી શોભતા અને સમવસરણમાં રહેલા, તે પરમેષ્ઠિ અરિહંતના રૂપનું આવી રીતે આલંબન લઈ જે ધ્યાન કરવું, તેને રૂપસ્થ ધ્યાન કહે છે. ૧–૭.
પ્રકારોતરે રૂપસ્થ સ્થાન. . . रागद्वेषमहामोहविकाररकलंकितम् ॥ . शांत कांत मनोहारि सर्वलक्षणलक्षितं ॥ ८॥ वीथिकैरपरिज्ञातयोगमुद्रामनोरमम् ॥ अक्ष्णोरमंदमानंदनिस्पंदं दददद्भुतं ॥९॥ जिनेंद्रमतिमारूपमपि निर्मलमानसः ॥ निनिमेषशा ध्यायन् रूपस्थध्यानवान् भवेत् ॥ १०॥
त्रिभिर्विशेषकम् । રાગ, દ્વેષ અને મહામોહ અજ્ઞાનાદિવિકારેના કકરહિત, શાંત, કાંત, મનહર, સર્વ ઉત્તમ લક્ષાણથી ઓળખાયેલ, અન્યદર્શનકાએ નહિ જાણેલ, એગ મુદ્રા (ધ્યાન મુદ્રા)ની મને હરતાને ધારણ કરનાર, આંખોને મહાન આનંદ અને અદ્ભુત અચપળતાને આપનાર, જિનેશ્વર ભગવાનની પ્રતિમાનું, નિર્મલ મન કરી નિમેષેમેષ રહિત (ખુલ્લી આંખ રાખી) એક દષ્ટિએ ધ્યાન કરનાર, રૂપ ધ્યાનવાન કહેવાય છે. ૮, ૯, ૧૦.
વિવેચન–જિનેશ્વર ભગવાનની શાંતિ અને આનંદિ મૂર્તિના સન્મુખ, ખુલ્લી આંખ રાખી, એક દ્રષ્ટિથી જોઈ રહેવું આંખ મીંચવી કે હલાવવી નહિ તેમ કરતાં શરીરનું પણ ભાન ભૂલી જઈ એક નવીન દશામાં પ્રવેશ કરાય છે જેમાં અપૂર્વ આનંદ અને કર્મની નિર્જરા થાય છે. તે દશાવાળાને રૂપસ્થ ધ્યાનવાન કહે છે. ગમે તે જાતનું આલંબન હોય પણ, તેમાં કાંઈ પણ આત્મિક ગુણ પ્રગટ થાય છે, તેને તે આલંબન નામનું ધ્યાન કહેવાય છે.
