________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य० १ उ. ६ सू. १ त्रमजीवलक्षण - प्ररूपणा ६५१ रुतं=शब्दकरणम्, भ्रान्तम् - इतश्चेतश्च गमनम्, त्रसनम् - दु: खादुद्वेजनम्, पलायितम् = पलायनम्, आगतेः कुतश्चित्कचित् गतेश्च कुतश्चित् कचिदेव च विज्ञानम् । उक्तञ्चैतद्भगवता दशवैकालिकसूत्रे
,
" जेर्सि केसिंचि पाणाणं अभिक्कतं पडिक्कतं संकुचियं पसारियं रुयं भंत तसि पलाइ आगगइविष्णाया " ॥ १ ॥ इति ।
प्ररूपणाद्वारम् -
1
सकायाश्चतुर्विधाः - द्वीन्द्रिय - त्रीन्द्रिय - चतुरिन्द्रिय- पञ्चेन्द्रियभेदात् sta प्रथम देशके लोकवादिकरणे त्रसानां भेदप्रभेदाः प्ररूपिताः । विस्तरतो
।
प्रसारण है | बोलना रुत कहलाता है । इधर-उधर जाना भ्रमण है । दुःख से उद्वेग पाना त्रसन है । भागने को पलायन कहते है । एक जगह से दूसरी जगह आने-जाने का विज्ञान आगतिगतिविज्ञान कहलाता है ।
भगवान् ने दशवैकालिक सूत्र में कहा है:
" जिन किन्हों प्राणियों में अभिक्रमण, संकोचन, प्रसारण, रुत, भ्रमण, त्रसन, पलायन और आगतिगतिका विज्ञान ( पाया जाता है वे सब त्रस जीव हैं। ) "
प्ररूपणाद्वार
सकाय के चार भेद है - द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय इसी शस्त्र के पहले उद्देश के अन्दर लोकवादी प्रकरण में त्रस कहे हैं । विस्तार से जानने के इच्छुक वहीं से जान लेवें । इस सूत्र 1
पंचेन्द्रिय ।
और जीवों के भेद-प्रभेद
में भगवान्
ने
ખેલવુ તે રૂત કહેવાય છે. અહીં-તહીં જવુ' તે ભ્રમણુ છે. દુઃખથી ઉદ્વેગ પામવું તે ત્રસન છે. ભાગવુ' તેને પલાયન કહે છે. એક જગ્યાથી બીજી જગ્યાએ આવવાજવાનુ` વિજ્ઞાન તે આગતિગતિવિજ્ઞાન કહેવાય છે.
ભગવાને દશવૈકાલિક સૂત્રમાં કહ્યું છેઃ
“? अर्ध आएणीसोभां अलि भणु, प्रतिभा, सायन, प्रसारण, रुत, अभय, त्रसन, पलायन भने आगति-जतिनुं विज्ञान ( लेवामां आवे छे ते सर्व त्रस व छे.) "
પ્રરૂપણાકાર—
ત્રસ કાચના ચાર ભેદ છેઃ દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય અને પ'ચેન્દ્રિય, આજ શાસ્ત્રના પ્રથમના ઉદ્દેશમાં લેાકવાદીપ્રકરણમાં ત્રસજીવેાના ભેદ–પ્રભેદ ખતાવ્યા છે, વિસ્તારથી
