________________
દૂર
आचारागसूत्र पुनरू• देरुचारणं कस्याश्चिदेकस्यामपि दिशि रूपादिपु मूर्च्छया संसारं प्राप्नोतीति वोधनार्थम् ।
अादिदिक्ष्ववस्थितं रूपगुणं प्रति मूर्च्छन् रागादिपरिणामं कुर्वन् सदसद्विवेकशून्यो भवन् वा रूपेषु-मनोहरेषु रूपवद्रव्येषु स्व्यादिरूपेषु वा मूर्च्छति-लोलुपो भवति । एवं शब्देपु च मूच्छति । अपिग्रहणाद् गन्धरसस्पर्शपु मूर्च्छति-गृघ्नुर्भवति । एप मूर्छाविषयीभूतो रूपादिगुणः, लोकः संसारः, कारणे कार्योपचारात् मूर्छाविषयीभूतरूपादिगुणात्मको लोक इति व्याख्यातः भगवता कथितः। ॥ सू० ३॥
संयमे गृहीतेऽपि प्रमादवशेन रूपादिगुणेषु मूर्छामुपगतः सन् पुनरगारित्वमापद्यते-इति दर्शयति-'एत्थ अगुत्ते.' इत्यादि ।
दोवारा ऊर्ध्व आदि दिशाओं का कथन करके यह बतलाया है कि किसी भी एक दिशामें स्थिति रूपादि में मूर्छा होने पर भी संसार की प्राप्ति होती है ।
ऊर्ध्व आदि दिशाओं में स्थित रूप आदि विषयों में राग-द्वेषरूप परिणाम करता हुआ, सत्-असत् के विवेक से शून्य होकर मनोहर रूपों में या मनोहर रूपवाली स्त्री आदि के रूपों में पुरुष लोलुप हो जाता है । इसी प्रकार शब्दों में मूर्छित हो जाता है । गंध, रस, तथा स्पर्श में भी मूर्छित हो जाता है । मूर्छा का विषयभूत यह रूप आदि ही, कारण में कार्य का उपचार करने से संसार कहलाता है। ऐसा भगवान् ने फरमाया है ॥ सू० ३ ॥
संयम ग्रहण कर लेने के पश्चात् भी प्रमाद के वश में होकर रूप आदि गुणों में मूर्छा को प्राप्त होनेवाला फिर गृहस्थ बन जाता है, यह बात बतलाते है:-'एत्थ अगुत्ते.' इत्यादि ।
બેવાર ઉર્ધ્વ આદિ દિશાએ કથન કરીને એ બતાવ્યું છે કે-કઈ પણ એક દિશામાં સ્થિત રૂપાદિમાં મૂચ્છ થતાં પણ સંસારની પ્રાપ્તિ થાય છે. ઉર્ધ્વ આદિ દિશાઓમાં સ્થિત જય આદિ વિષયમાં રાગ-દ્વેષરૂપ પરિણામ કરતા થકા સત્-અસના વિવેકમાં શૂન્ય થઈને મનહર રૂપમાં અથવા તે મનહર રૂપવાળી સ્ત્રી આદિના રૂપમાં પુરુષ લોલુપ થઈ જાય છે. એ પ્રમાણે શબ્દમાં મૂચ્છિત થઈ જાય છે. ગંધ, રસ તથા સ્પર્શમાં પણ મૂચ્છિત થઈ જાય છે. મૂછના વિષયભૂત (મૂરછ થવાનું કારણ) આ રૂપ આદિજ, કારણમાં કાર્યને ઉપચાર કરવાથી, સંસાર કહેવાય છે. એ પ્રમાણે ભગવાને ફરમાવ્યું છે. (૩).
સંયમ ગ્રહણ કરી લીધા પછી પણ પ્રમાદવશ થઈને ૫ આદિ ગુણોમાં મૂચ્છો पाभवावाणाशन गृहस्थ मनी नय छे. वात मताव छ:-'एत्थ अगुत्ते. त्यादि.
