________________
મંત્રવિજ્ઞાન
તીની માળામાં બધા મેતી સમઅંતરે વેલા હેય છે, તેમ જપવખતે બધાં મંત્રપદો સમાંતરે જ બલવા જોઈએ. આ વસ્તુ અભ્યાસથી સિદ્ધ થાય છે.
મંત્રવિશારદોએ મંત્રજપ અને બીજા પણ સૂચને કર્યા છે. જેમ કે
नोच्चैर्जपं च संकुर्याद् रहः कुर्यादतन्द्रितः । समाहितमनास्तूष्णीं मनसा वापि चिन्तयेत् ॥
(૧) જય મેથી બેલીને કર નહિ. અહીં દુર્ગનતિને નિન ગ્લૅક વિચારવા એગ્ય છે? मनसा यः स्मरेत् स्तोत्रं, वचसा वा मर्नु स्मरेत् । उभयं निष्फलं तस्य, भिन्नभाण्डोदकं यथा ॥
સ્તોત્ર એ બેલવાની વસ્તુ છે, તેનું જે મનથી સ્મરણ કરે છે અને મંત્ર એ મનથી મરવાની વસ્તુ છે, તેને જે બીજા સાંભળે એ રીતે બેલીને પાઠ કરે છે, તે બંનેની ક્રિયા નિષ્ફળ થાય છે. અહીં કૂટેલાં પાત્રનું દૃષ્ટાંત સમજવું તાત્પર્ય કે જેમ ફૂટેલા પાત્રમાં પાણી ભરવાને પ્રયત્ન કરીએ તે એ નિષ્ફળ, જાય છે, તેમ આ પ્રકારની વિપરીત કિયા કરીએ તે એ નિષ્ફળ જાય છે.
આમ છતાં અહીં એટલી સ્પષ્ટતા કરવી ઉચિત છે કે ઘણા મહાત્માઓ પ્રણવમંત્રને પ્રથમ મોટેથી ઉચ્ચાર કરે છે અને પછી તેને જપ કરે છે તથા અર્થભાવનાને આશ્રય
