________________
૧૮૫
જપના પ્રકાર તથા નિયમ
બીજા મહાત્માએ તરત જ જવાબ આપ્યો કે સંસારના વિવિધ વિષયમાં આમ તેમ દેડી રહેલું મન જ છે.”
તાત્પર્ય કે મહાન સાધકને પણ મનને પ્રશ્ન મુંઝવે છે, પણ તેઓ શાસ્ત્રોક્ત ઉપાયને અમલમાં મૂકે છે તથા અમુક મંત્રનો જપ કર્યા કરે છે, એટલે મનની વૃત્તિઓ કાબૂમાં રાખી શકે છે અને તેને ધ્યેય પરત્વે એકાગ્ર કરી શકે છે.
અહીં કબીર સાહેબે કરેલ કટાક્ષ પણ લયમાં લેવા જે છે:
माला तो करमें फिरे, जीम फिरे मुखमाहि; मनवा तो चिहुं दिश फिरे, यह तो सुमिरन नाहि ।
માળા હાથમાં ફરતી હોય, જીભ મુખમાં ફરતી હોય અને મને તે ચારે દિશામાં ફરતું હોય, તેને સ્મરણ અર્થાત જપ કહી શકાય નહિ?
તાત્પર્ય કે જપ વખતે મનને બને તેટલું સ્થિર કરવું જોઈએ.
મનને મંત્રાર્થમાં જોડવું, એટલે જે મંત્રદેવતાને જપ ચાલુ હોય તેનું સ્વરૂપ ચિંતવવું અને તે સામેજ બેઠા છે, એમ માનીને જપ કરે.
મંત્રજપ મધ્યમ ગતિએ ચાલુ કરે અને એજ ગતિએ પૂરે કરે, પરંતુ તેની ગતિ વધારી દેવી નહિ કે ધીમી પાડવી નહિ. મંત્રવિદો કહે છે કેશીઘતાથી જપ કરતાં ધનહાનિ થાય છે અને બહુ ધીમે મંત્રજપ કરવાથી બિમારી પેદા થાય છે, એટલે મધ્યગતિએ મંત્રજપ કર ઈષ્ટ છે.
