________________
૧૩૩
મહામુનિ શ્રી મહાવીર એકને રહેવાની ઝૂંપડી યે ન મળે, એક જ્ઞાની તરીકે ઓળખાય બીજે મહા મૂખ ગણાય. આ બધું જગતનું વૈચિત્ર્ય હેવાનું કંઈ કારણ હેવું જોઈએ, અને તે કારણ બીજું કઈ નહિં, પરંતુ સૌ સૌએ કરેલાં કર્મોનું ફળ જ છે.
શ્રી મહાવીરને જે જે પ્રકારના ઉપસર્ગો સહવા પડતા આપણે વાંચીએ છીએ, તેમાં તેમનાં કરેલાં પૂર્વભવનાં શુભાશુભ કર્મો સિવાય બીજું કર્યું કારણ દૃષ્ટિગોચર થાય એમ છે ?
કર્મ ચાર પ્રકારે ફળ આપે છે. (૧) આ જન્મ કરેલું આ જન્મમાં જ ભેગવવું (ઉદયમાં) પડે છે. જેમકે સિદ્ધ, સાધુ અગર રાજા પ્રમુખને કરેલું દાન આ ભવમાં જ ફળે છે. (૨) આ જન્મમાં કરેલું આવતા જન્મમાં ફળે છે જેમકે-સતીનું સતીત્વ. શૂરાનું શૌર્ય, મુનિઓને તપ-સંયમ, અથવા અભક્ષ્યનું ભક્ષણ અપેયનું પાન ઈત્યાદિ. ૩) પર–જન્મમાં કરેલું આ જન્મમાં ફળ આપે છે. જેમકેએક પુત્ર જન્મે છે દુઃખી અને કુટુંબને પણ દુઃખી કરે છે. એક પુત્ર જન્મે છે સુખી અને કુટુંબને પણ સુખી કરે છે. (૪) પર જન્મમાં કરેલાં પર–જન્મમાં જ ફળે છે. એવા ઘણાં કર્યો છે કે જે દેવગતિ કે નરકગતિ પ્રાયોગ્ય હોય તેથી મનુષ્યગતિમાં ફળતાં નથી. ભૂતભવમાં ઉપાર્જન કરેલાં તેવાં કર્મ વર્તમાન ભવને છેડી અનાગત ભવમાં જ
કર્મો જડ હોવા છતાં, તેની શક્તિ કંઈ કમ નથી, તે આત્માને પિતાના તરફ ખેંચે છે પંચેન્દ્રિયની તત્પરાયણતામાંથી ઉદ્દભવતા ગુલાબી ધૂમ્મસના દેખાતા આનંદરંગી ચિત્રે પવિત્ર શક્તિઓ ન કરવાનું કરીને અપમાગે ગમન કરી જાય છે. શ્રી મહાવીરે પૂર્વના એક ભવમાં સાધુ જીવનમાં ગાયને આકાશમાં ઉછાળવાને પ્રસંગ આવા જ પ્રકાર છે. તપસ્વી સાધુને ક્રોધ ઊપજે એ સાગરમાં ઝાળ જેવી ઘટના છે.
