________________
૫૮
સુખ મળતું હોય તે એક ગરીબ મનુષ્યને ત્યાં છોકરો જો હેય ને તેજ વખતે તેને રાજમહેલમાં ઉપાડી જઈ રાજાની રાણીને હવાલે કરવામાં આવે છે અને તે રાણું તેને પિતાને જ પુત્ર માની લે છે. પાછળથી તેજ છોકરાને રાજપાટ મળે છે તેનું કેમ? આવા દાખલા અદ્યાપિ રજવાડામાં બને છે. ત્યારે આ બાલકે જન્મતાં વેત એવો શે ઉદ્યાગ કર્યો કે તેને રાજ્ય પ્રાપ્ત થાય? આ તેના પૂર્વ જન્મને ધમને પ્રતાપ નહીં તો બીજું શું?
ત્યારે શું ઉગ અને તેનું પરિણામ દ્રવ્ય એ સુખનું કારણ નથી? ના, ઉદ્યોગ સુખનું અવાંતર (એટલે સાધનરૂ૫) કારણ તો ખરું– જેમ કડછી રસોઈ કરવામાં છે તે પ્રમાણે-આ દૃષ્ટાંતમાં રસેઇને પદાર્થ જેમ મુખ્ય અને કડછી તેનું સાધનરૂપ કારણ છે, તેમ કડછીને ઠેકાણે ઉઘેગ અને રસોઈને પદાર્થને ઠેકાણે ધર્મ જાણ. અને કડછીને દાંડે પકડીને રાંધવાના પદાર્થને હલાવનાર તેમ ધર્માચરણ કરીને સુખ મેળવનાર પુરૂષ સમજવો.
મજકુર ઐતિહાસિક વાતમાં કાશીના લોકોએ વ્યાસઇને અભિમુખ કરી સત્કાર કર્યો અને કહ્યું આપના આવ્યાથી મેટું સુખ થશે. તેને ઉત્તર વ્યાસજીએ “માત્ર મારા આવવાથી તમને કેમ કરી સુખ થવાનું છે? તમે પોતે જ જે ધર્મચરણ કરશો તે આપોઆપ તમને સુખ મળશે” વગેરે જે આ તે ઠીક જ આપે. મહાપુરૂષના આગમનથી બેશક સુખ થાય છે, પરંતુ તેઓ મોઢેથી તેમ કહેતા નથી. તેઓ એમજ સમજે છે કે લેકે સન્માર્ગમાં પ્રવર્તે તે પિતાની મેળે સુખી થાય.
