________________
૩૬
• આવી અભૂત સ્મરણશક્તિના પુરુષે કવચિતજ દીઠામાં આવે છે. આજકાલ, યુરોપ અને અમેરિકા ખંડે વિધ વૃદ્ધિમાં સૌથી આગળ પડતા છે. તેમ છતાં, ત્યાં પણ આવી અસાધારણ શકિતના પુરૂષ જવલેજ કોઈ હશે. આપણા દેશમાં અષ્ટાવધાની (સામટું આઠ કામ પર લક્ષ રાખનારા ) દ્રાવાડ પ્રાંત તરફ ધણ મળી આવે છે. પણ આવા શતાવધાની, સાંપ્રત કાળમાં મળવા મુશ્કેલ છે, તેમાં પણ ગલાલજીની સાથે સરખાવવા જેવા તે કોઈ હોય વા ન પણ હોય. જેઓ હશે, તેઓ ગણિત, શીઘ્રકવિતા વગેરે અષ્ટાવધાનને ચમકારે કરી શકશે, પણ એકઠી વખતે એકસો ઠેકાણુપર ધ્યાન આપનાર અને તે પણ વળી સાધારણ નહીં, પણ કાવ્ય, સાહિત્ય, તત્વજ્ઞાન, અજાણી ભાષાઓ વગેરે ઉપર જણાવેલી જાતની પૃચ્છાઓના જવાબ દેવાની એમના જેવી શકિતવાળા તે કદાચ કોઈકજ મળશે. બીચારા હિંદ હિતેચ્છુ હેનરી ફેસેટ સાહેબ તે ૨૫ વર્ષ સુધી યુનીવરસીટીની ઉંચી કેળવણી સંપાદન કર્યા પછી અંધાપાના દુઃખમાં આવી પડેલા, કવિ મીલટને ઘડપણમાં અંધા ભેગવેલો, પણ ગલાલજી તો બાળપણથી અંધાપાનું અસહ્ય દુઃખ ભોગવે છે! આઠ વર્ષની વયે તો એ પંડિતનું નેત્રસુખ ગએલું ! ! આવો અંધાપે પ્રાપ્ત થયા પછી, વેદ, ન્યાય, મીમાંસા, તર્ક, સાંખ્ય, યોગ, વ્યાકરણ, કાવ્ય, સાહિત્ય, - તિષ વગેરે આર્યવિધામાં કુશળતા, અને સ્મૃતિ, પુરાણ વગેરે ધર્મશાસ્ત્રમાં નિપૂણતા મેળવી છે!!! આમ છતાં, તેમની આજની સ્થિતિ કેવી વિપરીત છે !! આવા ઉત્તમ વિદાનની દુર્દશા આપણુજ દેશમાં અને આપણું બેકદર ગુજરાતીઓમાંજ રહે !!!
