________________
तत्वार्थस
तत्वार्थदीपिका - पूर्वं तावत् - आभ्यन्तरतपसः प्रायश्चित्तादि भेदेन प विधत्वप्रतिपादनात् स्त्र - यथाक्रमं प्रायश्चिचादयः मरुपिताः, सम्मति- क्रम प्रातस्य पश्चमाभ्यन्तरतपसो व्युत्सर्गरूपस्य द्रव्य भावभेदेन द्वैविध्यं प्ररूपवितुमाह- 'विलग दुबिहे' इत्यादि । व्युत्सर्गे व्युत्सर्जनं स द्विविधो, द्रव्यभावभेदतः, -द्रव्यत उपध्यादिममत्ववर्जन व्युत्सर्गः भावतः कपायत्यागो भावव्रुर्गः इत्येवं द्वित्रियो व्युत्सर्गः अथवा - व्युत्सर्ग इति कायोत्सर्गः कायममत्वत्यागः शपनाऽऽसनस्थानेषु काय चेष्टावर्जनम् । सोऽपि द्विविधः, इत्व. fist यावत्कथिवेति ॥८०॥
''
तत्वार्थनियुक्तिः पूर्व खलु प्रायश्चित्त, विनय, वैयावृत्य, स्वध्याय व्युत्सर्ग भेदेन पत्रिस्याऽऽभ्यन्तरतपसा यथाक्रमं प्रायश्चित्तादीनां सभेदं प्ररूपणं कृतम्,
तत्वार्थदीपिका - - पहले आभ्यन्तर तप के छह भेदों का निरूपण किया गया था, उनमें से प्रायश्रित आदि का निरूपण हो चुका, अब क्रमप्राप्त पाचवें आभ्यन्तर तप व्युवर्ग के द्रव्य और भाव के भेद से दो प्रकार बतलाते है-
व्युत्लर्ग के दो भेद हैं-द्रव्यन्युत्सर्ग और भावव्युत्सर्ग । उपधि आदि का त्याग द्रव्यव्युत्सर्ग कहलाता है और कषायों का त्याग भाव कहलाता है । व्युत्सर्ग को कायोत्सर्ग और कायममत्वत्याग भी कहते हैं जिसका आशय है शयन, आसन एवं स्थान में काय की चेष्टा का त्याग । उसके भी दो भेद हैं- इत्aरिक और यावत्कथिक ||८०||
तार्थनियुक्ति-- पहले प्रायश्चित्त विनय, वैयावृत्य स्ाध्याय और
તા દીપિકા-પહેલા આભ્યન્તર તપના છ ભેટ્ઠાતુ નિરૂપણ કરવામાં આવ્યુ હતુ તેમાંથી પ્રાયસ્ચિત્ત આદિનું નિરૂપણુ થઇ ગયું હવે ક્રમપ્રાપ્ત પાંચમાં આભ્યન્તર તપ જ્યુસના દ્રવ્ય અને ભાવના ભેથી એ પ્રકાર મતાवीध्ये छीथे
બ્યુટ્સના એ ભેદ છે-દ્રવ્યન્મુત્સગ અને ભાવન્મુત્સગ ઉપધિ આદિના ત્યાગ દ્રવ્ય વ્યુત્સંગ કહેવાય છે અને કષાયાના ત્યાગ ભાળ્યુત્સગ કહેવાય છે. યુત્સગ ને-કાચાસ અને કાયમઅત્યાગ પણ કહે છે જેના આશય છે શયન આસન અને સ્થાનમાં કાયની ચેષ્ટાને ત્યાગ તેના પણ મે ભેદ છે--ઇરિક અને યાવકથિક ૫૮૦૫
તત્ત્વાર્થ નિયુકિત ---પહેલા પ્રાયશ્ચિત્ત, વિનય, વૈયાનૃત્ય, સ્વાધ્યાય અને
