________________
५३६
तत्त्वार्थ ऽमिनिविष्टान्तःकरणस्य बहुदोपताऽज्ञानदोषताच भवति । आमरणान्तदोषस्तुमरणावस्थायामपि हिंसापास्तेयसंरक्षणकृतः स्वल्पोऽपि पश्चात्तापो यस्य न भवति तस्याऽवगन्तव्यः । थ.चे-तैलक्षणैः खलु हिंसादिविषयरोद्रध्यान ज्ञायते उक्तञ्च व्याख्यापज्ञप्तौ भगवतीमत्रे-'रोदज्झाणे चविहे पण्णते, तं जहाहिलाणुबंध,मोलाणुगंधी तेषाणुबंधी, सारक्खणाणुबंधी रौद्रध्यानं चतुर्विध मज्ञप्तम्,तधधा हिंसानुबन्धि, मृपानुवन्धि, स्तेयानुवन्धि, सरक्षणानुबन्धि इति ॥७२॥
मूलम्-धम्मज्झाणं चउठिवह, आणाअवायविवागसंठाणविचयमेयओ, अप्पलत्तसंजयस्स-उवसतं खीणमोहणा या७३।
छाया-धर्मध्यानं चतुर्विधम्, आज्ञाऽपाय-विपाक-संस्थानविचयभेदता, अप्रमत्तसंयतस्य-उपशान्तक्षीणमोहयोश्च ॥७३॥ जो हिंसा आदि चार में प्रवृत्त होता है और जिसका चित्त अभिनिवेष ले युक्त होता है, उसमें बहुदोषता और अज्ञानदोषता भी होती है। आमरणान्त दोष उसे लमझना चाहिए जिसे मरण-अवस्था में भी हिंसा, असत्य, स्तेय और संरक्षण के लिए स्वल्प भी पश्चात्ताप न हो -जो अन्तिम श्वास तक इन शब्दों का सेवन करता रहे। इन चार लक्षणों से रौद्र ध्यान का पता चल जाता है। श्री भगवतीसत्र में कहा है-'सध्यान चार प्रकार का है-हिंसानुबंधी, मृषानुबंधी, स्तेयानुबंधी और संरक्षणानुबंधी ॥७२॥ _ 'धमरुज्झाणं चउब्धिह' इत्यादि
सूत्रार्थ-धर्मध्यान चार प्रकार का है-(१) आज्ञा विचघ (२) अपाय विषय (३) दिपाशविचय और (४) संस्थानविचय । यह ध्यान अप भत्तसंपत, उपशान्त मोह और क्षीगमोह संयत्तों को होता है '१७३॥ પ્રવૃત્ત થાય છે અને જેનું મનડું અભિનિવેષથી યુકત હોય છે તેનામાં બહ દોષતા અને અજ્ઞાન દેષતા પણ હોય છે આમરણાન્ત દોષ તને સમજ જોઈએ જેને મરણ-અવસ્થામાં પણ હિંસા અસત્ય તેય અને સ રક્ષણ માટે થે ડે. પણ પ્રશ્ચાત્ત ૫ ન થાય જે અતિમ શ્વાસ સુધી આ દેશે નું સેવન કરતો રહે આ ચાર લક્ષણોથી રૌદ્રધ્યાનની જાણ થઈ જાય છે શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં કહેવામાં આવ્યું છે , રૌદ્રધ્યાન ચાર પ્રકારના છેહિંસાનુબંધી, મૃષાનુબંધી, તેયાનુબંધી અને સંરક્ષણાનુબંધી છે ૭૨ છે
'धम्मज्झाण चउविह' त्या
सूत्राथ:-धर्म ध्यान या२ २ना है- (१) माज्ञावियय (२) अपाय. વિચય (૩) વિપાકવિચય અને સંસ્થાનવિચય. આ ધ્યાન અપ્રમત્તસંયત, ઉપશાનતમેહ અને ક્ષીણમેહ સંય તેને હોય છે ! ૭૩ છે
