________________
तस्वार्थ सूत्रे
अतिमधुरो भवति यदनुभवेन जीवः सान्द्राऽऽनन्दसन्दोह तुन्दियन्तः परणो जायते । अशुभकर्मणां रसस्य निम्बकिरातविक्तादिवद् अतितरां तितो भवति यद्दतुभचेन जीवोsवर्णनीय व्याकुळतां भजते । तत्र तीव्र तीव्रतरस्वादि वोधनार्थ व हान्यो यथा इक्षुनिम्बयोरन्यतरस्य चतुः शेटकपरिमितो रसःकामाविरसो वर्तते तत्र वहितापद्वारोस्कालित उत्काथितो यथा शेटक चतु screen des franात्रोऽवशिष्यते तदाऽसौं 'तीव्र' इत्युच्यते, पुनरुकाल नेन शेटक द्विसयमानोऽवशिष्यते तदा 'तीव्रतर इत्यभिधीयते पुनरुत्कालनेनtreetsofशष्टे 'तीव्रतम' इति कथ्यते एवम् इक्ष निम्बयोरेव शेटकैकमात्री रसः earnferrer add as शेटकै जलमेलनेन 'मन्दरसः' इति व्यपदिश्यते, हे शुभ कर्मों का रस- (अनुभोग) द्राक्षा, इक्षु, दूध या मधु के समान मधुर होता है जिसके अनुभव से जीव को अत्यन्त आनन्द की प्राप्ति होती है । अशुभ कर्मों का रस नीम या चिरायते आदि के समान फड़वा होता है, जिसके अनुभव से जीव अवर्णनीय व्याकुलता का भागी होता है । कर्मफल के तीव्रता और तीव्रतरता आदि को समझाने के लिए यह उदाहरण दिया जाता है-ईख या नीम का चार सेर रस स्वभाविक रल है । इस रस को आग पर तपाया जाय और उबाला जाय जिससे कि वह चार सेर के स्थान पर तीन सेर रह जाय तो वह रस 'तीव्ररस' कहलाएगा | अगर उसे फिर उबाला जाय और वह दो सेर रह जाय तो तीननर' कहा जाएगा उसे फिर उबाला जाय और वह यदि एक सेर ही शेष रह जाय तो 'तीव्रतम' कहा जायगा ।
इसी प्रकार ईख या नीम का एक-एक सेर रस स्वाभाविक रस है ! उसमें एक-एक सेर पानी मिला देने पर मन्द रस कहा जायगा ।
६क्ष
"
જીવને અત્યન્ત આનન્દની પ્રાપ્તિ થાય છે. અશુભ કર્મોને! રસ લીમડા અથવા કરીયાતા આદિની માફક કડવે! હાય છે જેના અનુવ્સથી જીવ અવણુ નીય
વ્યાકુળતાને ભાગી થાય છે કમ ફળની તીવ્રતા અને તીવ્રતરતા વગેરેને સમજાવવા માટે આ ઉદાહરણ આપવામાં આવે છે-શેરડી અથવા લીમડાના ચાર શેર રસ સ્વાભાવિક રસ છે. આ રસને અગ્નિ ઉપર ગરમ કરામાં આવે અને ઉકાળવામાં આવે કે જેથી તે ચાર, શેરની જગ્યાએ ત્રણ શેર જ રહી જાય તા તે રસ ‘તીવ્રરસ’ કહેવાશે અગર આ રસને ક્ીવાર ઉકાળામાં આવે અને તે જે એક શેર જ ખાકી રહી જાય તા તીવ્રતમ’ કહેવાશે. આવી જ રીતે શેરડી અથવા ત્રીમડાને એક એક શેર રસ સ્વાભાવિક રસ છે. તેમાં એક શેર પાણી ભેળવવામાં આવે તે તે મન્દરસ કહેવાશે.
