________________
तत्त्वार्थ सूत्रे
मनं तु तृीतयचतुर्धारकयोरेव भवति । - " दो वि समा जाया सिज्झतो सप्पिणीए कालतिगे । तीसुय जाया जोसप्पिणीए सिज्झंति कालदुगे ||१|| " इति द्वयोरपि समये जाताः सिद्धयन्ति उत्सर्पिण्यां कालत्रिके । तिसृषु च (समासु ) जाता अवसर्पिण्यां सिद्धयन्ति कालद्विके इतिच्छाया ॥ संहरणमपेक्ष्यतु - उत्सर्पिण्यामवसर्वियां च षट्स्वप्यरकेषु सिद्धयन्ति । तीर्थकृतां पुनरवसर्पिण्यामुत्सर्मिण्यां च जन्म सिद्धिगमनंतु- सुषमदुष्पमा दुष्पमसुष्पमारूपयो स्तृतीय चतुर्धारकयोरेव वेदिव्यं, न तु शेषेष्वरकेषु' यथा भगवत ऋषभस्वामिनः सुषम दुष्पमारकपर्यन्तभागे जन्म, एकोननवति पक्षेषु इति सार्द्धाष्टमासाधिकेषु त्रिषु वर्षेषु शेषेषु च सिद्धिगमनम् । भगवतो वर्द्धमानउत्सर्पिणी काल में दुष्षम आदि द्वितीय-तृतीय चतुर्थ आरे में जन्म होता है किन्तु सिद्धिगमन तो तीसरे चौथे आरे में ही होता है। कहा भी है- 'अवसर्पिणी काल के दो आरों में उत्पन्न हुए जीव तीन आरों में सिद्ध होते हैं और उत्सर्पिणी काल के तीन आरों में जन्मे हुए 'दो आरों में सिद्ध होते हैं ' ॥१॥ संहरण की अपेक्षा उत्सर्पिणी और अवसर्पिणी काल में छहों आरों में सिद्ध होते हैं। तीर्थकरों का | जन्म अवसर्पिणी और उत्सर्पिणी काल के तीसरे और चौथे आरे में होता है और सिद्धिगमन भी सुषम दुषमा और दुष्षत्र सुषमा काल में- तीसरे और चौथे आरे में ही समझना चाहिए, अन्य बारों में नहीं । जैसे भगवान् ऋषभदेव का जन्म सुपन दुब्बम आरे के पर्यन्त भाग में हुआ और ८९ पक्ष, अर्थात् तीन वर्ष और साढे आठ भास शेष रहने पर मोक्षगमन हुआ । भगवान् वर्द्धमान स्वामी का जन्म જન્મ થાય છે પરન્તુ સિદ્ધિગમન તે ત્રીજા ચેાથા આશમાં થાય છે. કહ્યું પણ છે અવસર્પિણી કાળના એ આરામાં ઉત્પન્ન થયેલા જીઃ ત્રણ આરામાં સિદ્ધ થાય છે ઉત્સર્પિણી કાળના ત્રણ આરામાં જન્મેલા એ આરામાં સિદ્ધ થાય સ’હરણની અપેક્ષા ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણી કાળમાં છ એ મારામાં સિદ્ધ થાય છે. તીર્થંકરના જન્મ અવસર્પિ`ણી અને ઉત્સર્પિણી કાળના ત્રીજા અને ચેાથા આરામાં થાય છે અને સિદ્ધિગમન પણ સુષમદુષમા અને દુષ્પમસુષમા કાળમાં ત્રીજા અને ચેથા આરામાં જ સમજવું જોઇએ, અન્ય મારાએમાં નહીં. જેમ ભગવાન ઋષભદેવના જન્મ સુષમદુષ્મમ ારાના છેલ્લા ભાગમાં થા અને ૮૯ પખવાડીઆ અર્થાત્ ત્રણ વર્ષ અને સાડા આઠ માસ રોષ રહેવા પર મેાક્ષગમન થયું. ભગવાન મહાવીર સ્વામીના જન્મ દુષ્કર્મ
છે
