________________
-
तत्त्वार्थसूत्रे ऽध्ययने-'सामायस्ल पंच अइयारा समणोवासएणं जाणियन्वा, न समायरियच्या, तं जहा-मणदुप्पणिहाणे, वए दुप्पणिहाणे, कायदुप्पणिहाणे, लामाइयस संति अकरणयाए, सामाइयस्स अणवडियस्स करणया' इति । सामायिकस्य-पञ्चाऽतिचाराः श्रमणोपासकेन ज्ञातव्याः न समाचरितव्याः, तद्यथा-मनोदुष्प्रणिधानम् १ वचोदुष्प्रणिधानम् २ कायदुष्प्रणिधानम् ३ सामयिकस्य सत्याकरणता, सामायिकल्याऽनवस्थितकरणता इति ॥४९॥ मूलम्-देसावगालियस्स आणणपयोगाइया पंचअइयारा।५०। छाया-देशावकाशिकस्याऽऽज्ञापनपयोगादिकाः पञ्चातिचाराः ॥५०॥
तत्त्वार्थदीपिका--पूर्ववत्रे सामायिकस्य प्रथमशिक्षात्र रस्य मनोदुष्पणिधानादयः पश्चाविचाराः प्ररूपिताः सम्प्रति-क्रममाप्तस्य द्वितीयस्थ शिक्षाव्रतस्य करते हुए सामायिक व्रत का पालन करना चाहिए । उपासकदशांग सूत्र के प्रथम अध्ययन में कहा है-श्रमणोपासक को सामायिक के पांच अतिचार जानना चाहिए किन्तु उनका आचरण नहीं करना चाहिए। वे पांच अतिचार इस प्रकार हैं-(१) मनोदुष्प्रणिधान (२) वचनदुष्प्रणिधान (३) कायदुष्प्रणिधान (४) सामायिक की स्मृति न करना और (५) अनवस्थित रूप से सामायिक करना ॥४९॥
'देसावगासियस' इत्यादि ।
सूत्रार्थ-देशावकाशिकव्रत के आनधनप्रयोग आदि पांच अतिचार हैं ॥५०॥ - तत्त्वार्थदीपिका-पूर्व सूत्र में सामायिक नामक प्रथमशिक्षावत के मनोदुष्पणिधान आदि आंच अतिचार कहे गए हैं। अब क्रमप्राप्त સામાયિક વ્રતનું પાલન કરવું જોઈએ. ઉપાસકદશાંગસૂત્રના પ્રથમ અધ્યયનમાં કહ્યું છે–શ્રમ પાસકે સામાયિકના પાંચ અતિચાર જાણવા જોઈએ પરંતુ તેમનું આચરણ કરવું જોઈએ નહીં. આ પાંચ અતિચાર આ મુજબ છે-(૧) भनाप्रणिधान (२) क्यन प्रणिधान (3) अयप्रणिधान (४) सामायिनी સ્મૃતિ ન રાખવી અને (૫) અનવસ્થિતપણે સામાયિક કરવી ૪૯
'देसावगासियस्त्र' या - સૂત્રાર્થ-દેશાવકાશિક વ્રતના આનયન પ્રયોગ આદિ પાંચ અતિચાર છે.પ૦
તરવાથદીપિકા-પૂર્વસૂત્રમાં સામાયિક નામક પ્રથમ શિક્ષાવ્રતના મને દુપ્રણિધાન આદિ પાંચ અતિચાર કહેવામાં આવ્યા છે. હવે ક્રમ પ્રાપ્ત દ્વિતીય શિક્ષાવતના, બાર વર્તમાના દશમા દેશાવકાશિક વ્રતના આનયનપ્રચાગ
