________________
तत्त्वार्थसूत्र धीतरागस्य च क्षुत्पिपासाशीतोष्णदशमशकचर्या प्रज्ञाऽज्ञाना-ऽलाभ' शय्या वध रोग तृणस्पर्श मलरूपा श्चतुर्दशपरीपहाः सम्भवन्ति । अथ-उमस्थ वीतरागस्य मोहनीयाभावेना-ऽचेलरति सी निषघाऽऽक्रोशयाचनासत्कारपुरस्कार दर्शन रूपाष्ट परीषहाभावात् उपयुक्त चतुर्दश परीपहनियमवचनस्य सद्भावेऽपि सक्षममाम्परायिकस्य मोहनीयसद्भावा दचेलादि परीपहाणामपि सम्मवेन चतुर्दथे तिनियमो नोपपद्यते इतिचेद-? अत्रोच्यते-सूक्ष्मसाम्पराये केवललोभसंज्वलन श्रेणी वाला जीव दसवें गुणस्थान से सीधा बारह वें गुणस्थान में पहुंचता है, उस समय मोह का सर्वधा क्षय हो जाने से वह क्षीणकषाय वीतराग होता है। मगर इन दोनों गुणस्थानों में ज्ञानावरण आदि तीन घातिक कर्म विद्यमान रहते हैं, अतएव केवल ज्ञानदर्शन की प्राप्ति नहीं होती, इस कारण वह छद्मस्थ कहलाता है।
तात्पर्य यह है कि जो महामुनि दसवें, ग्यारहवें और बारहवे गुणस्थान में विद्यमान होते हैं, उनको चौदह परीषह हो सकते हैं। वे चौदह परीषह ये हैं-(१) क्षुधो (२) पिपासा (३) शीत (४) उष्ण (६) दंशमशक (६) चर्या (७) प्रज्ञा (८) अज्ञान (९) अलाभ (१०) शय्या (११) वध (१२) रोग (१३) तृणस्पर्श (१४) मल। __ शंका-छद्मस्धवीतराग में मोहनीय कर्म का अभाव होने से अचेल, अति, स्त्री, निषद्या, भाकोश, याचना, सत्कार पुरस्कार और दर्शन परीषह ये आठ परीषह नहीं होते, इस कारण चौदह परीषहों જૈવ દશમાં ગુણસ્થાનથી સીધે બરમાં ગુણસ્થાનમાં પહોંચે છે, તે સમયે મોહને સર્વથા ક્ષય થઈ જવાથી તે ક્ષીણષાય વીતરાગ હોય છે, પરંતુ, આ બને ગુણસ્થાનેમાં જ્ઞાનાવરણ આદિ ત્રણ ઘનઘાતિ કર્મ વિદ્યમાન રહે છે આથી કેવળદર્શનની પ્રાપ્તિ થતી નથી, એ કારણે તે છદ્મસ્થ કહેવાય છે.
* તાત્પર્ય એ છે કે જે મહામુનિ દસમાં, અગીયારમાં અને બારમાં ગુરુસ્થાનમાં વિદ્યમાન હોય છે, તેમને ચૌદ પરીષહ હેઈ શકે છે. આ ચોદ ५शेष मा प्रमाणे छे-(१) क्षुधा (२) पिपासा (3) टा. (४) त? (५) शमश: (९) यर्या (७) प्रज्ञा (८) अज्ञान (0) असम (१०) शय्या (11) qध (१२) २ (१३) तृ५५श (१४) मत
શંકા-ઇવસ્થ વીતરાગમાં મેહનીય કર્મનો અભાવ હોવાથી અચેલ, અરવિ શ્રી, નિષદ, આક્રોશ, યાચના, સર પુરસ્કાર અને દર્શનપરીષહ એ આંઠ પરીષહ લેતા નથી એ કારણે ચૌદ પરીષહે હેવાનો નિયમ બરાબર
