________________
२३८
श्रीदशवैकालिकसूत्रे लक्षणम् , तच्च पञ्चम महानतेपु प्रत्येकं भवतीति लक्षगसमन्वयो वोध्यः, तथा च महावतान्यत्र व्याप्यानि सामान्यतो दण्डपरित्यागो व्यापकस्तस्य पञ्चमहाव्रतरूपापविशेपनिष्टत्वादतो व्यापकस्वरूपसामान्यदण्ड परित्यागं व्याख्याय विशेषदण्ड परित्यागलक्षणमहावतान्यभिधत्ते, तेषु प्राणातिपातविरमणात्मिकाया अहिंसायाः प्रधानत्वम् , इतरेपां सस्यक्षेत्रवर्ति-वृति (वाड़) वत्तत्परिपालनार्थतया तदगत्वात् , तथाचोक्तम्
" अहिंसैका मता मुख्या, स्वर्गमोक्षपसाधनी ।
अस्याः संरक्षणार्थ च, न्याय्यं सत्यादिपालनम् ।। १॥" अन्यच्चलक्षण है । यह लक्षण पाँचोही महाव्रतोंमें पाया जाता है, अतःमहाव्रत व्याप्य हैं और सामान्य-दण्डपरित्याग व्यापक है।
व्यापकरूप सामान्य-दण्डपरित्यागका पूर्व सूत्र में व्याख्यान किया है। अब विशेप-दण्डपरित्यागरूप पांच महाव्रतोंका व्याख्यान आरंभ करते हैं, उनमें प्राणातिपातविरमणरूप अहिंसा प्रधान है, जैसे धान्यकी रक्षाके लिए खेतके चारों ओर बाड़ होती है, उसी प्रकार अन्य महाव्रत अहिंसाके रक्षक होनेसे अंग हैं ।
कहा भी है
"स्वर्ग और मोक्षको सिद्ध करनेवाली एक अहिंसा ही मुख्य है इसीकी रक्षाके लिए सत्यादि महावतोंका पालन करना उचित है।॥१॥
और भी कहा हैલક્ષણ છે, એ લક્ષણ પાચે મહાવ્રતમાં મળી આવે છે, તેથી મહાવત વ્યાપ્ય છે, અને સામાન્ય-દંડ પરિત્યાગ વ્યાપક છે
વ્યાપકરૂપ–સામાન્ય-દડપરિત્યાગનું વ્યાખ્યાન પૂર્વ–સૂત્રમાં કહેલું છે હવે વિશેષ-દડપત્યિાગરૂપ પાંચ મહાવ્રતનું વ્યાખ્યાન શરૂ કરવામા આવે છે, તેમાં પ્રાણાતિપાત વિરમણરૂપ અસિા પ્રધાન છે જેમ ધાન્યની રક્ષાને માટે ખેતરની ચારે બાજુએ વાડ હોય છે, તેમ અન્ય મહાવ્રતે અહિંસાના રક્ષક હોવાને લીધે ગરૂપ છે કહ્યુ છે કે –
વર્ગ અને મોક્ષને સિદ્ધ કરવાવાળી એક અહિંસા જ મુખ્ય છે તેની शाने भाटे अत्याहि मनोनृ पालन ४२y eयित छ ” (१)
વળી કહ્યું છે કે –
