SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 730
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २०. विशुध्द अध्यात्म नय ७०३ ३. व्यवहार नय सामान्य 1 त्रिकाली द्रव्य सामान्य को ही यहा द्रव्य समझा जाता है । और इसी प्रकार व्यज्जन पर्यायों से निरपेक्ष गुण सामान्य के त्रिकाली स्वभाव को ही यहा गुण समझा जाता है । इसी कारण पर्याय पर्यायी भेद को यहां अवकाश नही । गुण सामान्य पर स े द्रव्य सामान्य का परिचय देना ही इसका काम है । द्रव्यों मे जीव पुदगलादि भेद करके द्रव्य सामान्य का लक्षण करना अथवा जीव द्रव्य में सारी मुक्त आदि जाति भेद न करके जीव- सामान्य का लक्षण करना अथवा पुदगल द्रव्य मे परमाणु स्कन्ध आदि जाति भेद न करके पुदगल सामान्य का लक्षण करना ही इस नय का व्यापार है । अत उन उन द्रव्यो के सामान्य गुणों को ही यहा लक्षण रूप से ग्रहण करने मे आता है । जैसे 'द्रव्य का लक्षण सत् है' अथवा 'जीव का लक्षण ज्ञान है । अथवा 'पुदगल का लक्षण स्पर्श है' इत्यादि । इसी लक्षण की पुष्टि व अभ्यास के अर्थ अब कुछ उद्धरण देखिये १. प ध । पू. । ५२२ - ५२३. “ व्यवहारण व्यवहार स्यातिति शब्दार्थतो न परमार्थः । स यथा गुण गुणिनो रिह सदभेदे भेद करण स्यात् ५२२ साधारण गुण इति यदि वाऽसा धारणः सतस्तस्य । भवति विवक्ष्यो हियदा व्यवहारनयास्तदा श्रेयान् । ५२३ ।” व्यवहार सयथा स्यात्सदृव्यं ज्ञानवांच्य जीवो वा । । ५९९ ।” • अर्थः--विधि पूर्वक भेद करने का नाम व्यवहार है । यह लक्षण शब्दार्थ रूप समझना परमार्थ रूप नही । अर्थात संज्ञा, संख्या, लक्षण प्रयोजन की अपेक्षा ही इस प्रकार का भेद किया जाना सम्भव है, द्रव्य क्षेत्र, काल, भाव,
SR No.009942
Book TitleNay Darpan
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJinendra Varni
PublisherPremkumari Smarak Jain Granthmala
Publication Year1972
Total Pages806
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size33 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy