SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 210
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चरकसंहिता-भा० टी०। टीक स्नेहन हुए मनुप्यके वायुका ठीक अनुलोमन होना, अनि चैतन्य होना, मल गांटरहित स्निग्ध होना, शरीरमें नम्रता तथा चिकनाहट होना यह लक्षण होतेहैं ।। ५६ ॥ ___ अतिस्निग्धके लक्षण । पाण्डुतागौरवंजाड्यंपुरीपस्याविपक्वता । तन्द्राह्यरुचिरुलेशःस्यादतिस्निग्धलक्षणम् ॥ ५७ ॥ अत्यंत स्नेहन होनेसे-पांड, गुरुता,जडता, मलका, कच्चा गिरना, तंद्रा,अरुचि,. जी मचलाना, यह लक्षण होतेहैं ।। ५७ ॥ स्नेहपानके पूर्व कर्तव्य कर्म । द्रवोष्णमनभिष्यन्दिभोज्यमन्नंप्रमाणतः। नातिस्निग्धमसंकीर्णश्वःस्नेहपातुमिच्छता ॥ ५८॥ स्नेहपान करनेसे पहले दिन पतला, उष्ण, हलका, थोडीसी चिकनाईयुक्त,खिचडी आदि प्रमाणसे भोजन करे ।। ५८॥ स्नेहपानके पश्चात्कर्म । पिवेत्संशमनंस्नेहमन्नकालेप्रकांक्षितः। शुद्धयर्थपुनराहारनैशेजीणेपिवेन्नरः॥ ५९॥ संशमन स्नेह अर्थात् वातकी शांतिके लिये भोजनके समय पान करे । जब रातका किया भोजन पचचुकाहो उस समय ( प्रातःकाल ) संशोधन स्नेहपान करे ॥५९ ॥ पीतनेहव्यक्तिके कर्तव्य कम । उष्णोदकोपचारीस्याब्रह्मचारीक्षपाशयः शकुन्मूत्रानिलोदारानुदीर्णाश्चनधारयेत्॥६०॥ व्यायाममुच्चैर्वचनंक्रोधशोकोहिसातपो । वर्जयेदप्रवातञ्चसेवेतशयनासनम् ॥ ६१ ॥ नेहपान करके गरम पानी पीना चाहिये । और इंद्रियोंको वशमें रक्खें । दिनमें नसावे । मल,मूत्र, और डकारके वेगको न रोके । व्यायाम, उंचा वोलना, क्रोध, शोक. दिम, धूप, इनको त्यागदेवे जिस स्थानमें अधिक पवन न लगतीहो उसम बेटे ओरायन को ॥६०॥६१ ॥ अधिक न्नेहपानके दोप। लहंपीत्वानरःन्नेहंप्रतिभुञ्जानएव च । सहमिथ्योपचाराडिजायन्तेदारुणागदाः ॥६२॥
SR No.009547
Book TitleCharaka Samhita
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRamprasad Vaidya
PublisherKhemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai
Publication Year1923
Total Pages939
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Medicine
File Size48 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy