________________
ਖਾਤਦਾਤ ਖਾਤੋਦਬ ਆਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਭਾਵ ਅਸਮਾਨ ਜਾਂ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਹੈ। ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਦਰਵਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ :
(1) ਲੋਕ (2) ਅਲੋਕ ' (1) ਵ ਰਗੇਗੀ: ਜੋ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਦਰਵ ਵਾਲਾ ਹੈ ਉਹ ਲੋਕ ਹੈ। (2) 3 ਧੀ ਗੇ: ਜਿਸ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਧਰਮਾਸਿਕਾਇਆ ਨਹੀਂ ਉਹ ਅਲੋਕ ਹੈ।
(3) ਗਲ ਆਸਤੀਕਾਇਆਂ - ਜਿਸ ਦਾ ਸੁਭਾਵ ਸੜਨਾ ਗਲਨਾ ਹੋਵੇ।
(4) ਜੀਵਆਸਤੀਕਾਇਆ - ਭਾਵ ਜੋ ਜੀਵਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਚੇਤਨਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੈ, ਉਹ ਆਤਮਾ ਜੀਵ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(5) ਕਾਲ - ਸਮਾਂ, ਇਹ ਛੇ ਦਰਵ ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਆਚਾਰਿਆ ਕਾਲ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਦਰੱਵ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਗਾਥਾ 10
ਸਕੰਧ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬੂੰਦੀ ਦਾ ਲੱਡੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰਾ ਲੱਡੂ ਸਕੰਧ ਹੈ, ਅੱਧਾ ਲੱਡੂ ਦੇਸ਼ ਅਖਵਾਏਗਾ, ਬੂੰਦੀ ਦਾ ਇਕ ਦਾਨਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਖਵਾਏਗਾ। ਪਰ ਵੇਸਣ ਦੇ ਕਣ ਜੋ ਨਾ ਵੰਡੇ ਜਾ ਸਕਣ, ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਅਖਵਾਉਣਗੇ। ਇਹ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਯਾਨਿ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿਚ ਸਕੰਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅੱਡ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
| 464
