________________
34.
ਲੇਸ਼ਿਆ ਅਧਿਐਨ
ਵਿਚਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਉਹ ਚੰਗੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਮਾੜੇ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਲੇਸ਼ਿਆ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਕ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਬਾਹਰਲੇ ਸੰਗ ਸਾਥ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਬਾਹਰਲੇ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਬਾਹਰਲੇ ਧੰਦਿਆਂ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਾਹਰਲੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹਰ ਜੀਵ ਬਾਹਰਲੇ ਰੰਗ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਬਾਹਰ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਤੋਂ ਰੰਗੀਨ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਸ਼ਿਆ ਇਸ ਰੰਗੀਨ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਇਕ ਸਿੱਟਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰਮ ਬੋਧ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਜੋ ਕਰਮ ਨਾਲ ਲਿਬੇੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਜੋ ਕਰਮ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਸ਼ਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਲੇਸ਼ਿਆ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਦੇ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਸੁਭਾਅ ਕਰਕੇ ਬਣਦੀ ਹੈ।
ਜਿੰਨੇ ਸਥੂਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸਕੰਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਭ ਰੰਗ ਅਤੇ ਉਪਰੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਰੀਰ ਸਥੂਲ ਸਕੰਧ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਵੀ ਸਾਰੇ ਰੰਗਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਹ ਰੰਗੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਰੰਗਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਅਸਰ ਵਾਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਭਗਵਾਨ 409
