________________
ਅਕ੍ਰਿਆਵਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਨਿਯਤੀਵਾਦ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਉਪਾਸਕ ਦਸ਼ਾਂਗ
ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਆਪ ਇਸ ਮੌਤ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਤਰਕ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਭਗਵਤੀ ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਮੱਤ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਰਨਣ ਆਇਆ ਹੈ।
ਨਿਯਤੀਵਾਦ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ : ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਅਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ। ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਲਈ ਆਦਮੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਕਰਮ, ਬਲ, ਵੀਰਜ਼, ਸ਼ਕਤੀ ਆਦਿ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨਿਰਬਲ ਹਨ, ਸ਼ਕਤੀਹੀਣ ਹਨ ਸਭ ਕੁਝ ਨਿਯਤੀ (ਕਿਸਮਤ) ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ 84 ਲੱਖ ਮਹਾਂਕਲਪ ਦਾ ਚੱਕਰ ਕੱਟ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੀਲ ਵਰਤ, ਤਪ ਤੇ ਬ੍ਰਹਮਚਰਜ ਨਾਲ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ।
(5)
ਪੂਰਨਕਸ਼ਯਪ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ : ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ, ਕੁੱਟਦਾ ਹੈ, ਦੁੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਕੱਟਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਜੀਵ ਹੱਤਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵਿਭਚਾਰ ਆਦਿ ਪਾਪ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਜਾਂ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪਾਪ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾਨ, ਯੋਗ, ਧਰਮ, ਸੰਜਮ, ਸੱਚ, 'ਤਿਆਗ ਆਦਿ ਨਾਲ ਕੋਈ ਪੁੰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ!
ਸ਼੍ਰੀ ਸੂਤਰਕ੍ਰਿਤਾਂਗ ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਇਸ ਮੱਤ ਬਾਰੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਆਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
(6)
ਅਗਿਆਨਵਾਦੀ : ਇਸ ਮਤ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਨਾ ਆਸਤਿਕ ਸਨ ਨਾ ਹੀ ਨਾਸਤਿਕ, ਉਹ ਤਰਕਵਾਦੀ ਸਨ। ਇਸ ਮਤ ਦਾ ਬਾਣੀ ਸੰਜੈ ਬੇਲਠੀ ਪੁਤ' ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਪਰਲੋਕ, ਨਰਕ, ਸਵਰਗ, 393
