________________
ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਹਨ। ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ, ਰਸ, ਗੰਧ, ਸਪਰਸ਼ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤੇ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ।
ਦਿਗੰਬਰ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ 7 ਤੱਤਵ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸੰਪਰਦਾਇ ਪਾਪ ਪੁੰਨ ਨੂੰ ਆਸ਼ਰਵਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕੋਈ ਦੁਖੀ ਹੈ ਕੋਈ ਸੁਖੀ ਹੈ ਕੋਈ ਰਾਜਾ ਤੇ ਕੋਈ ਗਰੀਬ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕਰਮ ਹੈ। ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕਰਮ ਸਮੂਹ ਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਅਨਤ ਕਾਲ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਵ ਜਿਹਾ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਪਰਲੋਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਫਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਚਿੰਬੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਪੁਰਾਣੀ ਝੜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਲੱਗਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਆਖਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਜੀਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੀਵਾਂ ਵਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਗੋਂ ਲਈ ਰਹੇਗਾ। ਕਦੇ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਜਾਣ।
ਜੀਵ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ (1) ਸੰਸਾਰੀ (2) ਸਿੰਧ (ਮੁਕਤੀ) ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹ ਸੰਸਾਰੀ ਹਨ। ਜੋ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਸਿੱਧ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਸਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਭੇਦ ਹਨ। ਪਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ : ਤਰੱਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ।
280
