________________
28.
ਮੋਕਸ਼ ਮਾਰਗ ਗਤੀ ਅਧਿਐਨ
ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਨੇ ਤੱਤ, ਪੰਜ ਗਿਆਨ, ਛੇ ਦਰਵਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਰਨਣ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਕਈ ਸੂਤਰ, ਤਤਵਾਰਥ ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਚਾਰ ਸਾਧਨ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ। (1) ਦਰਸ਼ਨ (2) ਗਿਆਨ (3) ਚਾਰਿੱਤਰ (4) ਤਪ। ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਾਹ
ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਰਾਹ ਹੈ ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਸ਼੍ਰੀ ਉਮਾਸਵਾਮੀ ਨੇ ਤੱਤਵਾਰਥ ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਆਖਿਆ ਹੈ :
ਸੰਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ (ਧਰਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ), ਸਮਿਅਕ (ਸੱਚਾ) ਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਸੱਮਿਅਕ ਚਾਰਿੱਤਰ ਹੀ ਮੋਕਸ਼ ਦਾ ਰਾਹ ਹੈ।
(1) ਸਮਿੱਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਸੰਮਿਅਕਤਵ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਆਮ ਅਰਥ ਸਹੀ ਜਾਂ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਾਸਤਰ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਰਥ ਕਰਦੇ ਹਨ :
ਗਵਰਾਸ਼ਾਂ ਚ ;ਥਸਧਐੱਚਕਨੂੰ
(ਤੱਤਵਾਰਥ ਸੂਤਰ 2 ਸੂਤਰ)
ਭਾਗ ਅਰਥ : ਜੀਵ ਅਜੀਵ ਆਦਿ ਨੌ ਤੱਤਵਾਂ ਦੇ ਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਸੰਮਿਅਕਤਵ ਜਾਂ ਸੰਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਹੈ। ਦੇਵ ਗੁਰੂ ਤੇ ਧਰਮ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਸੰਮਿਅਕਤਵ ਹੈ। ਦੇਵ, ਗੁਰੂ ਧਰਮ ਦੇ ਆਦਿ ਗੁਣਾਂ ਲੱਛਣ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :
ਦੇਵ : ਦੇਵ ਜਾਂ ਈਸ਼ਵਰ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਕ ਹੀ ਹੈ। ਜੋ ਰਾਗ 267
