________________
ਸ਼ਰਨਦਾਤਾ (18) ਜੀਵਨ ਦਾਤਾ (19) ਬਧੀ (ਗਿਆਨ) ਦਾਤਾ (20) ਧਰਮ ਦਾਤਾ (21) ਧਰਮ ਦੇਸ਼ਕ (ਉਪਦੇਸ਼ਕ) (22) ਧਰਮ ਨਾਇਕ (23) ਧਰਮ ਸਾਰਥੀ (24) ਧਰਮ ਵਰ ਚਾਤੁਰ ਅੰਤ ਚੱਕਰਵਰਤੀ (ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤੀਰਥ ਨੂੰ ਧਰਮ ਰੂਪੀ ਰਥ ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਚਾਰ ਗਤੀਆਂ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਧਰਮ ਚਕਰਵਰਤੀ (25) ਅਤਿਹਰ ਗਿਆਨ ਦਰਸ਼ਨਧਰ (ਰੁਕਾਵਟ ਰਹਿਤ ਸਮਿਅਕ ਗਿਆਣ, ਦਰਸ਼ਨ) (26) ਵਿਵਰਤ ਛੱਦਮ (ਆਤਦੇ ਛੇਕਾ ਨੂੰ ਭਰਨ ਵਾਲਾ) (27) ਜਿਨ (ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਤੋਂ ਰਹਿਤ) (28) ਗਾਯਕ ਦੂਸਰੇ ਤੇ ਜਿੱਤ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦਸਣ ਵਾਲਾ (29) ਤੀਰਣ (30) ਤਾਰਨ (31) ਬੁੱਧ (32) ਬੋਧਕ (33) ਮੁਕਤ (34) ਮੰਚਕ (34) ਸਰਵਗ ਸਰਵਦਰਸੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਛੁਟ ਤੀਰਥੰਕਰ ਲਈ ਹੋਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਨ ਜੈਨ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੇ ਵਰਤੇ ਹਨ । ਅਸ਼ਟ ਤਿਹਾਏ
ਪੁਜੱਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਾਮਗਰੀ ਜੋ ਹਰ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਰਹੇ । ਉਸ ਨੂੰ ਤਿਹਾਰੇ (ਪਹਿਰੇਦਾਰ) ਬਲਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਅੱਠ ਪ੍ਰਤਿਹਾਰੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ਅਰਿਹੰਤ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(1) ਅਸ਼ੋਕ ਬ੍ਰਿਖ (2) ਸੂਰ ਪੁਸ਼ਪ ਵਰਿਸ਼ਟੀ (ਦੇਵਤਿਆ ਰਾਹੀਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਵਰਖਾ) (3) ਦਿਵਯਧੱਵਨੀ (ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਬੈਠ ਦੇਵੀ, ਦੇਵਤੇ, ਮਨੁਖ, ਇਸਤਰੀ ਪਸ਼ੂ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਪਣੀ 2 ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਮਝਦੇ ਹਨ । (4) ਚਾਰ (ਚੌਰ) (5) ਸਿੰਘਾਸਨ (6) ਭਾਮ ਮੰਡਲ (ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇ ਪੀਛੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਤੇਜ ਮੰਡਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦਸ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ । (7) ਦੇਵ ਚੁੰਧਤੀ (ਦੇਵਤੇ ਰਾਹੀਂ ਸਾਜ ਬਚਾਉਣਾ) (8) ਤਿੰਨ ਛੱਤਰ (ਤਿੰਨ ਛੱਤਰ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੇ ਸਿਰਦੇ ਝੂਲਦੇ ਹਨ)
ਸਧਾਰਣ ਅਰਿਹੰਤ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਕਾਰਣ ਵੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਨਹੀਂ ਆਖ ਸਕਦੇ ।
ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਦੇ 12 ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੁਣ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ ।
(1) ਅਨੰਤ ਗਿਆਨ (2) ਅਨੰਤ ਦਰਸ਼ਨ (3) ਅਨੰਤ ਚਾਰਿਤਰ (4) ਅਨੰਤਤੱਪ (5) ਅਨੰਤ ਬਲ ਵੀਰਜ (ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ) (6) ਅਨੰਤ ਸ਼ਾਯਿਕ ਸਮਿਤਵ (ਨਾਂ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸਮਿਅਕਤਵ) (7) ਵੱਜਰ ਰਿਸ਼ਵ ਨਾਚ ਸੰਹਨੰਨ (8) ਸਮਚਤੁਰ ਸੰਸਥਾਨ (9) ਚਤੀਸ ਅਤਿਥੈ (10) 35 ਬਾਣੀ ਦੇ ਗੁਣ (11) ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਅੱਠ ਲੱਛਣ (14) 64 ਇੰਦਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੁਜਿਤ । 18 ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਅਰਿਹੰਤ
ਅਰਿਹੰਤ ਤੀਰਥੰਕਰ 18 ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
੪੮
