________________
ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 14 ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਦੀ ਹੈ । ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਾਤ ਗਰਭ ਵਿਚ ਮਤੀ, ਸ਼ਰੁਤੀ ਤੇ ਮਨ ਪ੍ਰਯਅਵ ਗਿਆਨ ਦੇ ਧਾਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਹਰ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇ ਪੰਜ ਕਲਿਆਣਕ (ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਸ਼ੁਭ ਅਵਸਰ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ( ) ਚਯਵਨ (ਗਰਭ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦਾ ਕਲਿਆਨਕ) (2) ਜਨਮ ਕਲਿਆਣਕ (3) ਦੀਖਿਆ ਕਲਿਆਣਕ (4) ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਕਲਿਆਣਕ (5) ਨਿਰਵਾਨ ਕਲਿਆਣਕ ।
ਤੀਰਥੰਕਰ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾ ਮੌਕਿਆ ਤੇ, ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਸਵਰਗ ਦੇ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਾ ਧਰਤੀ ਤੇ ਉਤਰਦੇ ਹਨ । ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਉਹ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਸਰ ਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਦੇਵਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਹੈ ! ਤੀਰਥੰਕਰ ਸਾਧੂ ਬਨਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਸਾਲ ਬਰਸੀ ਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ! ਸਵਰਗ ਦੇ ਸਾਲਾਨਿਕ ਦੇਵਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਧੂ ਬਨਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸਵਰਗ ਵਿਚ 64 ਇੰਦਰ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜੋ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਾ ਰੂਪੀ ਪ੍ਰਜਾ ਨਾਲ ਭਗਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ( ਦੀਖੀਆ ਸਮੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਨੂੰ ਚੌਥਾ ਅਵਧੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ । ਪੰਜਵਾਂ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਅਰਿਹੰਤ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਆਤਮਾ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਦਾ ਜੇਤੁ ॥
ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਹਿਲੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹੀ ਧਰਮ ਰੂਪੀ ਚਹੁਮੁਖੀ ਤੀਰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਦੇਵਤੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀ ਬੈਠਨ ਵਾਲੀ ਸਮੱਸਰਨ ਜਗਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਇਆ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਦੇਵਤੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਉਤਪਨ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਮੋਕਸ਼ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਆਤਮਾ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਚੱਕਰ ਕਟਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਜੰਜੀਰ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਨਮ ਮਰਨ ਰੂਪੀ ਦੁਖਦਾ ਕਾਰਣ ਹੈ । ਨਿਰਵਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੀਰਥੰਕਰ ਅਰਿਹੰਤ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਣ ਅਰਿਹੰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਇਕੋ ਹੈ । ਤੀਰਥੰਕਰ ਤੇ ਸਿੱਧਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸਨ
(1) ਅਰਿਹੰਤ (2) ਭਗਵਾਨ (3) ਆਦਿਕਰ (4) ਤੀਰਥੰਕਰ (5) ਸਵੈ ਸੇਧ (6) ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ (7) ਪੁਰਸ਼ਸਿੰਹ (8) ਪੁਰਸ਼ ਪੁਡਰਿਕ (ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕਮਲ) (9) ਪੁਰਸ਼ ਵਰਗੰਧ ਹਸਤੀ (10) ਲੋਕੰਤਮ (11) ਲੋਕ ਨਾਥ (12) ਲੋਕ ਹਿਤਕਰ (13) ਲੋਕ ਪ੍ਰਤੋਕਰ (ਲੋਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ) (14) ਅਭੈਦਾਤਾ (ਭੇ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) (15) ਚਕਸੂ ਦਾਤਾ (ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਅੱਖ ਦੇਣ ਵਾਲੇ) (16) ਮਾਰਦਾਤਾ (ਪੱਥ ਪ੍ਰਦਸ਼ਕ) (17)
੪੭
