________________
ਸ੍ਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇਵ ਨੇ , ਬਨਸਪਤਿ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਭੇਦ ਦੱਸੇ ਹਨ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜੀਵ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਾਧਾ ਖਾਂਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਜੀਵ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਕੇ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਆਂਦੇ ਹਨ । ਉਥੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਜਾਤ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਦਕ, ਅਵਕ, ਪਨਕ, ਸ਼ੈਵਾਲਾ, ਕਲਮਵਕ, ਹੜ, ਕਸ਼ੇਰੁਕ, ਕੱਛਭਾਣੀ ਤਕ, ਉਤਪਲ, ਪਦਮ, ਕੁਮਦ, ਨਲਿਨ, ਭਗ, ਸਗੰਧਕ, ਪੁੰਡਰਿਕ, ਮਹਾ ਪੰਡਿਕ, ਸ਼ਤਪਤਰ ਬਹਸੱਤਰਪਤਰ, ਕਲਾਹਾਰ, ਕੋਕਨੰਦ, ਅਰਵਿੰਦ, ਤਾਮਰਸ, ਵਿਸ ਮਰਿਲ, ਪੁਸ਼ਕਰ ਤੇ ਸ਼ਰਾਬ (ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਨਸਪਤਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਜੀਵ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੀ ਸਨੇਹ ਤੋਂ ਭੱਜਨ ਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਅਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਥਵੀ ਆਦਿ ਸ਼ਰੀਰ ਦਾ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਲ ਯੋਨਿਕ ਉਦਕ . (ਕਾਈਆਂ) ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਪੁਸ਼ਕਰਾਕਸ ਭਾਗ ਤੱਕ, ਜੋ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਇਆ ਜੀਵ ਦੇ ਜੋ ਭੇਦ
ਆਖੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਵਰਨ, ਗੰਧ, ਰਸ, ਸਪਰਸ਼ ਰਚਨਾ ਤੋਂ ਯੁਕਤ ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਰੀਰ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਲਾਪਕ ਇਕ ਹੈ ।54
ਸ੍ਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਦੇਵ ਨੇ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਇਆ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਭੇਦ ਦੱਸੇ ਹਨ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਜੀਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਥਵੀ ਯੋਨਿਕ ਦਰੱਖਤਾਂ ਵਿਚ ਬਰਿਕਸ਼ ਯੋਨਿਕ ਦਰੱਖਤਾਂ ਵਿਚ, ਬਰਿਕਸ਼ ਯੋਨਿਕ ਮੂਲ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਬੀਜ਼ ਤਕ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ, ਬਰਿਕਸ਼ ਯੋਨਿਕ ਅਧਿਆਹ ਦਰੱਖਤਾਂ ਵਿਚ, ਅਧਿਆਹ ਯੋਨਿਕ ਮੂਲ ਤੋਂ ਲੋਕ ਬੀਜ ਤਕ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਯੋਨਿਕ ਤ੍ਰਿਣਾ ਵਿਚ ਣ ਯੋਨਿਕ ਤ੍ਰਿਣਾਂ (ਘਾਹਾਂ) fਚ), ਤਿਣ ਯੋਨਿਕ ਮੂਲ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਬੀਚ ਤਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਔਸ਼ਧਿ ਤੇ ਰਹਿਤ
ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਈਆਂ ਦੇ ਜੀਵ ਤੇਕ ਤੇ ਸਧਾਰਣ ਦੇ ਭੇਦ ਪਖੋਂ 24 ਲੱਖ ਯੋਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਦੀ ਕਿਸਮਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ । ਇਥੇ ਖਾਲੀ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੈ । ਸਰੇ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਇਆ ਦੇ ਜੀਵ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਦੇ ਸੁਨੇਹ (ਰਸ) ਤੋਂ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਸਾਰੇ ਬਨਸਪਤਿ ਕਾਈਆਂ ਦੇ ਜੀਵ · ਆਪਣੇ ਕਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਗਤਿਆਂ ਵਿਚ ਗਮਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
ਔਸਧੀ ਬਨਸਪਤਿ ਦੇ ਚਾਰ ਅਲਾਪਕ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :(1) ਪ੍ਰਵੀ ਯੋਨਿਕ ਐਮਧੀ, (2) ਔਸ਼ਧੀ ਯੋਨਿਕ ਔਸ਼ਧੀ (3) ਔਸ਼ਧੀ ਯੋਨਿਕ ਅਧਿਆਹ ਅਤੇ (4) ਅਧਿਆਹ ਯੋਨਿਕ ਅਧਿਆਹ ।
ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਹਰਿਤ ਕਾਇਆਂ ਦੇ ਚਾਰ ਅਲਾਪਕ ਹਨ (1) ਪ੍ਰਥਵੀ ਯੋਨਿਕ ਹਰਿਤ (2) ਹਰਤ ਯੋਨਿਕ ਹਰਿਤ (3) ਹਰਿਤ ਯੋਨਿਕ ਅਧਿਆਹ (4) ਅਧਿਆਹ ਅਧਿਆਹ
(214 )
