________________
ਸਮਝਦਾਰ ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਧੰਨੇ-ਅਨਾਜ ਸੰਪਤੀ ਜਾਂ ਕਾਮ ਭੋਗ ਭਿੰਨ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਭਿੰਨ ਹਾਂ ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਕਾਮ ਭੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਉ ਫਸੇ ਹਾਂ ? ਇਸ ਲਈਂ ਕਾਮ ਭੋਗਾਂ ਦਾ ਸਵਰੂਪ ਜਾਨਕੇ ਬੁਧੀਮਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਵੇ । ਬੁਧੀਮਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਨ ਲਵੇ ਕਿ ਇਹ ਸੰਸਾਰਿਕ ਕਾਂਮ ਭੱਗ ਬਾਹਰੀ ਰੂਪ ਹਨ ਮੇਰੀ ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਹੈ ।
| ਇੰਨਾਂ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹਨ । ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਹੈ, ਪਿਉ ਹੈ, ਭਾਈ ਹੈ ਭੈਣ ਹੈ ਇਸ ਹੈ, ਪੁਤਰ ਹੈ, ਪ੍ਰਰੀ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਦਾਸ ਹੈ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹਨ, ਮੇਰੀ ਨੂੰਹ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਮਿੱਤਰ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਪਹਿਲੇ ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਸੰਬੰਧੀ ਹਨ, ਮੇਰੀ ਜਾਤ ਦੇ ਲੋਕ ਹਨ, ਮੈਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚ ਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਧੀਮਾਨ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਖੁਦ ਵਿਚਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਕਦੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਦੁਖ ਜਾਂ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਜੋ ਬੁਰਾ ਤੇ ਦੁਖਦਾਈ ਹੋਵੇ , ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਅਪਣੀ ਜਾਤੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਖਾਂ “ਹੈ ਭੈ ਤੋਂ ਖਿਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ! ਮਰੇ ਜਾਤ ਦੇ ਲੋਕੋ ! ਮੇਰੇ ਇਸ ਅਨਿਸ਼ਿੰਟ ਅਤੇ ਨਾਂ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਨੂੰ ਵੰਡ ਲਵੋ, ਜਿਸਤੋਂ ਮੈਂ ਪੀੜਤ ਹਾਂ । ਚਿੰਤਾਵਾਨ ਹਾਂ, ਤੜਫ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਆਪ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਬੁਰੇ ਦੁਖ ਤੇ ਦੁਖੀ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ ਚੋਗ ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਦੁਖ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦੇਵੋ । ਪਰ ਅਜੇਹਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਜਾਤ ਦੇ ਦੁਖ, ਰੋਗ ਅਨਿਸ਼ਦ, ਅਖ਼ਕਰ, ਦੁਖ ਰੋਗ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ , ਸਕਦਾ ਹਾਂ । ਭੈ ਤੋਂ ਰਖਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਨ੍ਹਾਂ, ਜਾਤ ਦੇ ਅਨਿਸ਼ਟ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਰੋਗ ਨੂੰ ਵੰਡ ਲਵਾਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਣੁ ਮੇਰੀ ਜਾਤ ਦੇ ਲੋਕ ਦੁੱਖ ਤੇ ਸੰਤਾਪ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ । ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਤੇ ਅਨਿਸ਼ਟ ਰੋਗ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਕਰਵਾ ਸਕਾਂ, ਇਹ ਮੇਰੀ ਇੱਛਾ ਕਦੇ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ । ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਦੂਸਰਾ ਵੰਡ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਕਰਮ ਨੂੰ ਦੂਸਰਾ ਨਹੀਂ ਭੋਗਦਾ । ਮਨੁੱਖ ਇਕਲਾ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਕਲਾ ਹੀ ਮਰਦਾ ਹੈ, ਇਕਲਾ ਹੀ ਅਪਣੀ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਸੰਪਤੀ ਭੋਗਦਾ ਹੈ, ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਚਿੰਤਨ ਮਨਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਵਿਦਵਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਸੁੱਖ ਦੁੱਖ ਭੋਗਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦੁੱਖ ਤੋਂ ਰਖਿਆ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਜਾਂ ਸ਼ਰਨ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਮ ਰਬ ਹੈ । | ਕਦੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਪਹਿਲੇ ਜਾਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਜਾਤ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਜਾਤ ਸਹਿਯੋਗ ਭਿੰਨ ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਭਿੰਨ ਹਾਂ :। ਤਾਂ ਫੇਰ ਅਸੀਂ ਜਾਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਮਮਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਫਸੀਏ ?” ਇਹ ਸਮਝ ਕੇ ਜਾਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਇੱਛਾ ਬੁਧੀਮਾਨ ਛੱਡ ਚੋਵੇ । ,“ ਬੁਧੀਮਾਨ ਜਾਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ · ਬਾਹਰਲੀ ਵਸਤੂ ਜਾਣੇ ਅਤੇ ਜਾਤ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਮਮਤਾ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦੇਵੇ !
(162)