________________
ਭਾਵ ਸਮਾਧੀ ਨਾਮਕ ਦਸਵਾਂ ਅਧਿਐਨ
ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਨੇ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸ਼ੁਧ ਸਵਰੂਪ ਵਰਨਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਸਮਾਧੀ (ਮੁਕਤੀ ਰੂਪੀ ਸੁੱਖ) ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਧਰਮ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਉਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੋ । ਸਾਧੂ ਸੰਜਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦਾ ਲੋਕ ਤੇ ਪਰਲੋਕ ਦੇ ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾ ਕਰੇ । ਜੀਵ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਹੋਇਆ, ਸਮਾਧੀ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਸੰਜਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੇ । (1)
ਉਰਧ (ਉਪਰ) ਅਧੋ (ਹੇਠ) ਅਤੇ ਤਿਰਛੀ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਵੀ ਤਰਸ ਤੇ ਸਥਾਵਰ ਜੀਵ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਹਥ ਪੈਰ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ ਕਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਨਾ ਚਾਹੀਦਾ । ਹੱਥ ਪੈਰ ਆਦਿ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੰਜਮ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਕਿ ਹਿੰਸਾ ਬਿਨਾਂ ਦਿੱਤੀ ਵਸਤੂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਨਾ ਕਰੇ । (2)
ਨਾ ਹੋਵੇ ।
ਟਿੱਪਣੀ ਗਾਥਾ (1) ਟੀਕਾਕਾਰ ਸ਼ੀਲਾਂਕਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਲਈ ਕਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ । ਜਿਵੇਂ ਮਤਿਮਾਨ ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੀ ਮਤਿਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਕਿਉਂਕਿ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮਤੀ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਤੀ ਹੋਵੋ ਉਹ ਮਤੀਮਾਨ ਹੈ । ਭਾਵੇਂ ਮੂਲ ਗਾਥਾਂ ਵਿਚ ਤੀਰਥੰਕਰ ਨਹੀਂ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਇਥੇ ਮਤੀਮਾਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਤੀਰਥੰਕਰ ਹੈ ।
ਤੀਰਥੰਕਰ ਸਰਲ ਤੇ ਯਥਾਰਥ ਧਰਮ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਉਪਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ
ਗਾਥਾ ਨੰ: 2 ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ—ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ (ਹਿੰਸਾ) ਆਦਿ ਕਰਮ ਬੰਧ ਦੇ ਕਾਰਣ ਹਨ । ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ ਦੇ ਚਾਰ ਭੇਦ ਹਨ । ਜੋ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਪ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
(1) ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ—ਉਪਰ ਹੇਠਾਂ ਤਿਰਛੇ ਤਿਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ ਹੈ ।
(2) ਦਰਵ ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ—ਜੋ ਪ੍ਰਾਣੀ ਡਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਤਰਸ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਦੋ ਇੰਦਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜ ਇੰਦਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀੜ ਦੇਨਾ ਦਰਵ ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ ਹੈ ।
(3) ਕਾਲ ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ—ਦਿਨ ਤੇ ਰਾਤ ਜੀਵ ਹਿੰਸਾ ਕਰਨਾ ਕਾਲ ਪ੍ਰਾਣਾਤਿਪਾਤ ਹੈ।
(101
