________________
(4) ਭਾਵ ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਨਾਉਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ : ਦਾ ਅਰਬ, ਭਾਵ ਵਸਭੂ ਦੀ ਜਿਸ , ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਭਾਵ ਨਿਕਸੈਪ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇ’ ਧਰਮ ਰੂਪ) ਤੀਰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਬੰਕਰ , ਆਖ, ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਰ ਆਂਖਨਾ । ਸਾਧੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਾਧੂ ਆਖਨਾ, ਇਹ ਭਾਵ ਨਿਕ ਸ਼ੈਪ ਹੈ ।
ਸਮੇ” ( ਸਲ) ਤੋਂ ਭਾਵ ਖਾਲੀ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਅਰਬ ਆਤਮਾ · ਵੀ ਹੈ । ਟੀਕਾਕਾਰ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੇ 11 ਛੰਦ ਦੱਸੇ ਹਨ : (1) ਨਾਮ ਸਮੇਂ - ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਾਮ ਰਖ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਨਾਮ ਸਮੇਂ ਹੈ । (2) ਸਥਾਪਨਾ ਸਮੇਂ -- ਸਮੇਂ ਦਾ ਕਾਲਪਨਿਕ ਚਿੱਤਰ ਬਨਾ ਕੇ ਅਖਨਾ, ਇਹ
| ਸਥਾਪਨਾ ਸਮੇਂ ਹੈ । (3) ਦਰਵ ਸਮੇਂ- ਦਰਵ ਦੇ ਸੁਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰੱਵ ਸਮਾਂ ਆਖਦੇ ਹਨ । (4) ਕਾਲ ਸਮੇਂ - ਜਿਸ ਦਰਵ ਦੇ ਯੋਗ ਜੋ ਕਾਲ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਹੈ । · (5): ਖੇਤਰ-ਸ - ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ, ਅਕਾਸ਼ ਮੇਂ ਹੈ । (6) ਕੁਤੀਰਥ ਸਮੇਂ-ਪਾਖੰਡੀਆਂ (ਦਰੋ ਮੜਾ) ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਝ ਕੁੜੀਖ ਸਮੇਂ ਹੈ। (7 ਸੰਗਾਰ ਸਮੇਂ-ਸੰਗਾਰ ਦਾ ਅਰਥ ਇਸ਼ਾ ਜਾਂ ਸੈਕੌਰ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੈ। (8) ਗਣ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਆ ਗਣ ਸਮੇਂ ਹੈ । · (9) ਸ਼ੰਕਰ ਸਮੇਂ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਜਾਤਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠਾ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੰਕਰ ਸਮੇਂ ਹੈ । (10) ਡੀ ਸਮੇਂ- ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਫਿਰਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਬਾਵਾਂ ਗੰਡੀ ਸਮਾਂ ਹੈ । (i) ਭਾਵ ਸਮੇਂ- ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਅਨੁਕੂਲ ਤੇ ਤਿਕੂਲ ਸਿੱਧਤਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵ ਸਮੇਂ
| ਆਖਦੇ ਹਨ ਇਥੇ ਸਿਰਫ ਭਾਵ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ । ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਚਾਰ ਉਦੇਸ਼ਕ ਹਨ । ਪਹਿਲੇ ਉਦੇਸ਼ਕ ਵਿਚ ਪੰਚ ਮਹਾਭੂਤ ਵਾਦੀਆਂ, ਆਤਮ ਅਦਵੈਤ ਵਾਦ, ਜੀਵ ਤੇ ਸ਼ਰੀਰ ਇਕ ਹੈ, ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ ।
| ਇਸ ਤੋਂ ਛੁਟ *ਨ ਤੇ ਪਾਪ ਆਦਿ ਕੋਈ ਵੀ ਕ੍ਰਿਆ ਜੀਵ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।
ਪੰਚ ਮਹਾਭੂਤ ਤੇ ਛੇਵਾਂ ਆਤਮਾ ਹੈ । ਇਹ ਪੰਜਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ । "ਕਿਸੇ ਕਿਆਂ ਜਾ ਫਲ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਛੇਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ । ਉਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਚਾਰ ਅਰਥ ਅਧਿਕਾਰ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 1. ਨਿਯਝੀਵਾਦ, 2.
[ 3 ]
