________________
ਹਰੜ ਆਦਿ ਇਕ ਬੀਜ ਵਾਲੇ ਹਨ । ਅਨਾਰ ਆਦਿ ਬਹੁਤ ਬੀਜ ਵਾਲੇ ਹਨ ।
2. ਗੁੱਛੇ-ਤੁਲਸੀ ਵਰਗੇ ਬੂਟੇ ਛੇ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ । 3. ਗੁਲਮ-ਗੁਲਾਬ, ਕੇਵੜਾ ਆਦਿ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਝਾੜ ਗੁਲਮ ਹਨ ।
4. ਲਤਾਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਫੈਲ ਕੇ ਉਪਰ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਨੇਕਾ ਵੇਲਾ ਵਾਲੀ ਅਸ਼ੋਕ ਲਤਾ ਆਦਿ ਦੇ ਝਾੜ ਲਤਾ ਹਨ ।
5. ਬਲੀ-ਤੋਰੀ, ਕਕੜੀ ਦੇ ਜਮੀਨ ਤੇ ਫੈਲੀਆਂ ਵੇਲਾਂ ਬੱਲੀ ਹਨ । 6. ਤਰਿਣ-ਘਾਹ, ਦੁਭ ਆਦਿ ਘਾਹ ਤਰਿਣ ਹਨ ।
7. ਬੱਲਯਾ-ਦਰਖਤ ਉਪਰ ਵਲ ਗੋਲ ਅਕਾਰ ਹੋਵੇ ਬੇਲਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੁਪਾਰੀ ਖਜੂਰ, ਦਾਲ ਚੀਨੀ, ਇਲਾਇਚੀ, ਲੋਗ ॥
8. ਪਵਯਾ-ਜਿਸ ਬਨਾਸਪਤੀ ਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗਠਾ ਹੌਵੇ । ਜਿਵੇਂ ਗਨੀ, ਬਾਰਾਂ ਤੇ ਬੈਂਤ ਦੇ ਦਰਖਤ ॥
9. ਹਣ-ਜੋ ਬੂਟੇ ਜਮੀਨ ਫੋੜ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਟੋਪ ਆਦ ਹੈ ।
10. ਜਲਬ੍ਰਿਖ-ਝਲਾ, ਸਿੰਘਾੜਾ ਆਦਿ ਪਾਣੀ ' ਵਿਚ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜਲਬਿਖ ਹਨ ।
11. ਔਸ਼ਧਿ-ਇਸ ਵਿਚ 24 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਧਾਨ, ਦਾਲਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । 12. ਹਰਿਤ-ਜਿਸ ਦੇ ਪਤਿਆਂ ਦੀ ਭਾਜ਼ੀ ਬਣ ਸਕੇ ਜਿਵੇਂ ਮੂਲੀ, ਮੇਥੀ, ਬਾਥੂ,
ਇਹ ਸਭ ਪ੍ਰਯੇਕ ਬਨਾਸਪਤੀ ਦੇ ਭੇਦ ਹਨ ਇਹ ਜਦ ਤਕ ਹਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਵਿਚ ਅਸੰਖਿਅਤ ਜੀਵ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪਕ ਜਾਣ ਤੇ ਜਿੰਨੇ ਬੀਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਕੇ ਬੀਜ ਹੀ ਜੀਵ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਸਾਧਾਰਣ ਬਨਾਸਪਤੀ
| ਮੂਲੀ, ਅਦਰਕ, ਲੱਸਣ, ਪਿਆਜ, ਹਰ ਤਰਾਂ ਦਾ ਜਿਮੀਕੰਦ ਜੋ ਫੁੱਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਸੂਈ ਦੀ ਨੋਕ ਤੇ ਵੀ ਸਧਾਰਣ ਬਨਾਸਪਤੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜੇ ਵਿਚ ਨਿਗੋਦੀਆ ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸੰਖਿਆਤ ਸ਼ੈਣੀਆਂ ਹਨ ।
ਨਿਗਦੀਆ ਜੀਵ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਇਕ ਸਾਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ 17 ਨੂੰ ਵਾਰ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । 48 ਮਿੰਟ (ਇਕ ਸ਼ਹੁਰਤ) 65536 ਵਾਰ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਕਸ਼ਟ ਨਿਗੋਦ ਦੇ ਜੀਵ ਭੋਗਦੇ ਹਨ । ਸੋ ਸਾਰੇ ਸਥਾਵਰ ਰਿਐਚ ਜੀਵ ਦੇ 22 ਭੇਦ ਹਨ !
ਤਰੱਸ ਕਾਇਆ ਇਸ ਤਰੱਸ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੇ 8 ਸਥਾਨ ਹਨ 1) ਅੰਡਜ----ਅੰਡੇ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ! .
੧੩੯
