________________
| ਸਥਾਵਰ ਜੀਵ (ਵੇਖੋ ਚਿੱਤਰ ਨੰ: 2) (1) ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਕਾਇਆ ਦੇ ਚਾਰ ਭੇਦ 1) ਸੂਖਮ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਕਾਇਆ ਜੋ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਵਿਚ ਕੁਪੀ ਵਿਚ ਕੱਜਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਰੇ
ਪਏ ਹਨ । 2) ਵਾਰ ਪ੍ਰਵੀ ਕਾਇਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ 2
ਨੂੰ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ । ਪਰੀਆਪਤ ਤੇ ਅਪਰੀਆਪਤ ਭੇਦ ਕਾਰਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 4 ਭੇਦ ਹਨ ।
(1) ਕਾਲੀ ਮਿੱਟੀ (2) ਨੀਲੀ ਮਿੱਟੀ (3) ਪੀਲੀ ਮਿੱਟੀ (4) ਸਫੇਦ ਮਿੱਟੀ (5) ਪਾਡੂ (6) ਗੋਪੀਚੰਦਨ ਇਹ ਕਮਲ ਮਿਟੀਆ ਹਨ । 22 ਕਠੋਰ ਪ੍ਰਥਵੀਆਂ ਹਨ :
(1) ਖਾਨ’ (2) ਮੁਰੜ (3) ਰੇਤਾ (4) ਪਥਰ (5) ਸ਼ਿਲ (6) ਨਮਕ (7) ਸਮੁਦਰ ਦੀ ਖਾਰ (8) ਲਹੇ ਦੇ ਦੀ ਮਿਟੀ (9) ਤਾਬੇ ਦੀ ਮਿਟੀ (10) ਤਰੁਆ ਦੀ ਮਿਟੀ (11) ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਮਿਟੀ (12) ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਮਿਟੀ (13) ਸੋਨੇ ਦੀ ਮਿਟੀ (14) ਬਜਰ ਹੀਰਾ (15) ਹੜਤਾਲ (16) ਹਿੰਗਲ (17) ਮੈਨਮਿਲੀ (18) ਰਤਨ (19) ਸ਼ਰਮਾ (20) ਪ੍ਰਵਾਲਗ (21) ਅਭਰਕ (22) ਪਾਗ 18 ਰਤਨ
(1) ਮੇਦ (2) ਰੁਚਕ (3) ਅੰਕ (4) ਸਫ਼ਟਿਕ (5) ਲਹਿਤਾਕਸ਼ (6) ਮਰਕਤ (7) ਮਸਲਗ (8) ਭਜ ਮੌਚਕ (9) ਇੰਦਰ ਨੀਲ (10) ਚੰਦਰਨੀਲ ( 11 ) ਗਰੁਕ (12) ਹੰਸ ਗਰਭ (13) ਪੋਲਕ (14) ਚੰਦਰ ਪ੍ਰਭ (15) ਬੇਡਰਿਆ (16) ਜਲਕਾਤ (17) ਸੁਰਿਆਕਾਤ (18) ਸੁੰਗਧੀ ਰਤਨ । (2) ਅਪਕਾਇਆ (ਪਾਣੀ) ਦੇ 4 ਭੇਦ ਹਨ "
(1) ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਸੁਖਮ ਅਪਕਾਇਆ (2) ਲੋਕ ਦੇ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਮੋਟੀ ਅੱਪਕਾਈਆਂ ਦੇ ਦੋ ਪਰਿਆਪਤ ਅਪਰਿਆਪਤ ਭੇਦ ਹਨ । ਪਾਣੀ 16 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਪਰਮੁੱਖ ਹੈ
(1) ਵਰਖਾ (2) ਸਦਾ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵਰਸਨ ਵਾਲਾ (3) ਮੇਘਜਲ (4) ਸ਼ਬਨਮ (5) ਔਲੇ (6) ਔਸ (7) ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਗੰਧਕ ਦਾ ਪਾਣੀ (9) ਖਾਰਾ ਪਾਣੀ (10) ਖਟਾ ਪਾਣੀ (11) ਦੁੱਧ ਵਰਗਾ ਪਾਣੀ (12) ਵਾਰੁਣੀ ਸ਼ਰਾਬ ਵਰਗਾ ਪਾਣੀ (13) ਘੀ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ (14) ਮਿਠਾ ਪਾਣੀ (15) ਗੰਨੇ ਦੇ ਰਸ ਵਰਗਾ ਪਾਣੀ ।
੧੩੭
