________________
1) ਰਿਜੁਮਤੀ : ਮਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਧਾਰਣ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਣਨਾ । ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਘੜੇ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । 2) ਵਿਪੁਲਮਤੀ : ਮਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਖਾਸ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਗਿਆਨ ।
ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਇਸ ਗਿਆਨ ਦੀ ਅਚਾਰਿਆ ਸਮਰਾਟ ਪੂਜਯ ਸ੍ਰੀ ਆਤਮਾ ਰਾਮ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਨੰਦੀ ਤਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਪੰਨਾ 63 ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤੀ ਹੈ ।
1) ਜਿਸਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਚਾਰੇ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਗਿਆਨ ਇਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ ਹੀ ਗਿਆਨ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੈ ।
2) ਜੋ ਗਿਆਨ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਭ ਪਦਾਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੰਤਰ ਤੋਂ ਜੋ ਰੂਪੀ, ਅਰੂਪੀ, ਮੁਰਤ, ਅਮੂਰਤ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਾਹਮਣੇ ਫਿਲਮ ਚਲ ਰਹੀ ਹੋਵੇ । ਉਸ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
3) ਜੋ ਇਕ ਪਦਾਰਥ ਦੀਆਂ ਸਭ ਪਰਿਆਏ (ਭਾਅ) ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੈ ।
4) ਜੋ ਗਿਆਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਹੈ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੋਈ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਜੋ ਅਨੰਤਅਨੰਤ ਜਾਨਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ । ਜੋ ਪੈਦਾ ਹੋ ਕੇ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੈ । ( 5) ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਬੇਅੰਤ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੈ ।
6) ਜੋ ਰਾਗ, ਦਵੇਸ਼ ਮੋਹ, ਲੋਭ, ਕਾਮ, ਕਰੋਧ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੈ ।
ਗਿਆਨ ਵਰਨੀਆਂ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਇਸ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬਾਕੀ ਦੇ 4 ਕਰਮ ਜੋ ਅਘਾਤੀ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸਿਧ ਜਾਂ ਨਿਰਵਾਨ ਅਵਸਥਾ ਸਮੇਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਅਰਿਹੰਤ, ਜਾਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸੋ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿਚ ਇਹੋ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਮੰਜਿਲ ਹੈ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੀ ਕਰਮ ਪ੍ਰੰਪਰਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੈ ।
ਤਿੰਨ ਕਾਲਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਰਵਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਪਰਆਏ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਖ ਵੇਖਣਾ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਆਤਮ ਸਮਕਿਤ ਸਹਿਤ ਸਰਵ ਵਿਰਤਿ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤ, ਅਪਰੂਵ ਕਰਨ ਆਦਿ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਤੇ ਚੜਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਲ ਧਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਮੋਹਨੀਆ ਕਰਮ ਦਾ ਨਾਮ ਨਾਸ ਕਰਕੇ 41 ਘਤੀ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।
੧੨੦
