________________
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । , ਭਵਿੱਖ ਕਾਲ ਦੇ ਸਮਾਨ ਭੂਤ ਕਾਲ ਵੀ ਅਸੀਮ ਤੇ | ਅਨੰਤ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਭੂਤਕਾਲ ਦੇ ਅਨੰਤ ਦਾ ਵਰਨਣ
ਅਨਾਦਿ, ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਇਸ ਲਈ ਕਰਮ ਵਹਾ ਨੂੰ ਅਨਾਦਿ ਆਖੇ ਬਿਨਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚਲ ਸਕਦਾ । ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਰਮ ਗਤਿ ਦੀ ਕੋਈ ਤਾਰੀਖ ਮੰਨੀਏ, ਤਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਤਮਾ ਕਿਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੀ ? ਜੇ ਸ਼ੁੱਧ
ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੀ, ਕਰਮ ਉੱਤਪਤੀ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਸੀ ਤਾਂ ਫਿਰ | ਸ਼ੁੱਧ ਨੂੰ ਕਰਮ ਕਿਵੇਂ ਲੱਗੇ ? ਜੇ ਸ਼ੁੱਧ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰਮ ਲੱਗ
ਜਾਣ ਤਾਂ ਫਿਰ ਸ਼ੁੱਧ ਹੋਣ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਕਰਮਉੱਤਪਤੀ ਮੰਨਣੀ ਪਵੇਗੀ । ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਕੀ ਮੁੱਲ ਰਹੇਗਾ ? ਕੇਵਲ ਮੁਕਤ ਆਤਮਾ ਦੀ ਕੀ ਗੱਲ, ਈਸ਼ਵਰ-ਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਈਸ਼ਵਰ ਤਾਂ ਕਰਮ-ਉੱਤਪਤੀ ਰਾਹੀਂ ਵਿਕਾਰੀ ਤੇ ਸੰਸਾਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸ ਲਈ ਸ਼ੁੱਧ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਕਰਮ-ਉੱਤਪਤੀ ਮੰਨਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ । ਇਸ ਅਸਲ ਸੱਚ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰਖ ਕੇ ਜੈਨ-ਦਰਸ਼ਨ ਨੇ , ਕਰਮ-ਵੇਗ ਨੂੰ ਅਨਾਦਿ ਮੰਨਿਆ ਹੈ !
ੴ ਕਰਮਉੱਤਪਤੀ ਦੇ ਕਾਰਣ ਇਹ ਇਕ ਅਟੱਲ ਸਿੱਧਾਂਤ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਣ ਦੇ ਬਿਨਾਂ
[ ੧੦੩ }
