________________
अर्थशास्त्राच्या गवाक्षातून
मते, ज्याला घरात खाऊपिऊ घालून पोसला आहे आणि योग्य वेळी बळी देण्यासाठी उपयोगात आणला जाणार आहे, अशा एडक्यास किंवा बकऱ्यास ‘कुलैडक' म्हणतात'.
उत्तराध्ययनाच्या ‘एलइज्ज' (उरब्भिज्ज) अध्ययनाच्या संदर्भात, करंदीकरांचा वर सुचविलेला अर्थ, अधिक समर्पक सिद्ध होतो.
जहाएसं समुद्दिस्स , कोइ पोसेज्ज एलयं ।
ओयणं जवसं देज्जा , पोसेज्जा वि सयंगणे ।। तओ से पुढे परिवूढे , जायमेए महोदरे । पीणिए विउले देहे , आएसं परिकंखए ।
(उत्तराध्ययन ७.१,२) जवस, ओदन इ. उत्तम खाद्य देऊन, घरात परिपुष्ट केलेल्या एडक्याचे वर्णन, येथे करण्यात आले आहे. असेही म्हटले आहे की योग्य असा पाहुणा येण्याचा काय तो अवकाश, तो एडका लगेचच त्यांच्या मेजवानीसाठी वापरला जाणार आहे. अर्थशास्त्रातील विशेष शब्दांचे स्पष्टीकरण, जैनांच्या अर्धमागधी साहित्यात मिळणे, ही बाब खरोखरच लक्षणीय मानली पाहिजे. (७) सप्ताङ्ग राज्य आणि चतुर्विध नीति ___या दोन्ही संकल्पना कौटिल्य अर्थशास्त्राचा गाभा आहे. आपण अशी अपेक्षा करतो की, या संकल्पना प्राचीन जैन साहित्यात, अनेक वेळा सहजतेने आढळून येतील. परंतु आश्चर्याची गोष्ट अशी की, तुलनेने उत्तरवर्ती समजल्या गेलेल्या ज्ञाताधर्मकथा या अंगग्रंथात, त्या आढळून येतात.
अर्थशास्त्रात राज्याच्या सात अंगांना 'प्रकृति' असे म्हटले आहे -
२३४
