________________ कथाबाह्य संदर्भ आहे कारण तो इतर कोणत्याही जैन अगर अजैन लेखकाने नोंदविलेला नाही. (37) रत्नप्रभसूरींच्या उपदेशमालाटीका या बाराव्या शतकातील ग्रंथात चाणक्याचे दोन उल्लेख आढळतात. पहिला संदर्भ अगदी ओझरता असून, दुसऱ्यात मात्र चाणक्याचे जन्मापासून ते मृत्यूपर्यंतचे जीवनचरित्र जैन महाराष्ट्री प्राकृतात पद्यबद्ध केलेले दिसते. (अ) उपदेशमाला टीकेच्या पृ.३४७ ओळ 3 या संदर्भात म्हटले आहे की, अहो महिला / पगईए चेव चाणक्कवंकभावं विसेसेड़। स्त्रियांच्या स्वभावावर केलेल्या या टिप्पणीत म्हटले आहे की, 'सामान्यातील सामान्य महिला सुद्धा स्वभावाच्या वक्रतेच्या बाबतीत चाणक्यावर मात करते.' रत्नप्रभांचा हा उल्लेख त्यांच्या स्त्रीविषयक दृष्टिकोणावर आणि चाणक्याच्या स्वभावावरही प्रकाश टाकतो. त्यातील निंदेचा सूरही स्पष्ट जाणवतो. (ब) उपदेशमालाटीकेत 150 व्या द्वारगाथेवर रत्नप्रभांनी चाणक्याची प्रदीर्घ पद्यकथा लिहिली आहे. (पृ.३५४ ते 363) द्वारगाथेमध्ये श्रेणिकराजाचा घात करणाऱ्या कोणिकाचे उदाहरण दिले आहे. त्यात म्हटले आहे की, “ज्या व्यक्ती लोभी आणि स्वार्थी असतात त्या आपल्या स्वार्थासाठी जवळच्या नातेवाईकाचा सुद्धा घात करण्यास प्रवृत्त होतात. आता हेच उदाहरण बघा ना, चंद्रगुप्ताच्या गुरूने अर्थात् चाणक्याने आपला कार्यभाग साधण्यासाठी (जवळचा मित्र असलेल्या) पर्वतकाचा घात केला." या द्वारगाथेने रत्नप्रभांना चाणक्याचे सर्व चरित्र देण्याची सुसंधी प्राप्त झाली. चाणक्याची गोष्ट सांगता सांगता रत्नप्रभ मधून मधून खास स्वत:ची टीकाटिप्पणीही देतात. या कथेत एकूण 182 गाथा आहेत. जैन महाराष्ट्री बरोबरच आवश्यक तेथे संस्कृत आणि 168
