________________ कथाबाह्य संदर्भ वरील परिच्छेदातील प्रत्येक वाक्य कौटिलीय अर्थशास्त्राशी निकटचे साम्य दर्शविते. जणू काही जिनेश्वरसूरींनी कौटिलीय अर्थशास्त्राच्या पहिल्या अधिकरणातील 8 ते 20 या अध्ययनांचा सारांशच येथे प्रस्तुत केला आहे. विशेष गोष्ट अशी की, चाणक्याविषयीची अनादराची भावना जिनेश्वरसूरि कोठेही व्यक्त करीत नाही. प्रस्तुत परिच्छेद तर जैन परंपरेतील अर्थशास्त्राच्या मूलगामी अध्ययनाची अतिशय जिवंत अशी साक्ष देतो. (ब) प्रस्तुत सुंदरीकथानकातील सागर नावाचा एक व्यापारी अर्थशास्त्राचे महत्त्व विशद करताना म्हणतो की, ‘दान, भोग आणि इतर धार्मिक क्रिया सर्वस्वी अर्थाशी (पैशाशी) निगडित आहेत. सागरदत्ताच्या मुखातून जणू काही कौटिलीय अर्थशास्त्रातील एक महत्त्वाचे सूत्रच वदविले आहे. ते म्हणजे, 'अर्थमूलौ धर्मकामौ।" (क) जिनेश्वरसूरींचाच दुसरा एक ग्रंथ आहे- ‘पंचलिंगीप्रकरण'. त्यातील एक व्यक्ती दुसऱ्यास उपदेश देत आहे की, दयाळू अंत:करणाच्या सज्जन माणसाने चाणक्य, पंचतंत्र आणि कामंदक यांच्या कधीही वाटेला जाऊ नये. कारण त्यामध्ये फसवणूक, मायाचार आणि अविश्वासाच्या अनेक राजनैतिक युक्त्या-प्रयुक्त्या सांगितल्या आहेत.' (कथाकोषप्रकरण, प्रस्तावना, पृ.५६) सारांशाने असे म्हणता येईल की, जिनेश्वरांनी चाणक्यविषयक संदर्भांची एक वेगळीच पद्धत अवलंबिली आहे. चाणक्याच्या पारंपरिक कथा जशाच्या तशा न देता, त्यांनी कौटिलीय अर्थशास्त्राचा सूक्ष्म अभ्यास करून, त्यातील परिच्छेद प्राकृतात रूपांतरित करून, कथाप्रसंगांच्या ओघात अतिशय कौशल्याने गुंफले आहेत. 29-31) अभयदेवाने चित्रित केलेला कौटिल्य आणि त्याचे अर्थशास्त्र इसवी सनाच्या अकराव्या शतकात होऊन गेलेला अभयदेव याने अर्धमागधी 157
