________________ कथाबाह्य संदर्भ प्रकारचा एकत्रित अभ्यासक्रम अनुयोगद्वार व नंदीसूत्र सोडता, इतर कोणत्याही ग्रंथात दिसून येत नाही. बौद्ध आणि हिंदू ग्रंथांत सुद्धा अभ्यासक्रम नोंदविण्याची ही दृष्टी आढळत नाही. आर्य-रक्षितांसारख्या स्थविरांना हे जाणवले आहे की, लौकिक अथवा भौतिक प्रगतीसाठी ही शास्त्रे उपयुक्त आहेत परंतु आध्यात्मिक प्रगतीसाठी मात्र जिनप्रणीत वाणीच उपयुक्त आहे. लौकिक ग्रंथांच्या यादीत आधी भारत आणि नंतर रामायणाचा उल्लेख करणे वैशिष्ट्यपूर्ण मानले पाहिजे. काही अभ्यासक असा तर्क करतात की, मौखिक स्वरूपात रामायण आधी असले तरी लिखित स्वरूपात महाभारत आधी आले. या तर्काला वरील उल्लेखावरून पुष्टी मिळते. महाभारताचा 'भारत' असा केलेला उल्लेखही लक्षणीय मानावा लागतो. कारण महाभारताच्या एकूण तीन संस्करणांपैकी मधल्या संस्करणाचे नाव 'भारत' असे होते. म्हणजे इसवी सनाच्या पहिल्या-दुसऱ्या शतकातही महाभारताचे 'महाभारत' हे नाव रूढ झालेले नव्हते. संस्कृतचे अभ्यासक असे नोंदवितात की, आरंभी ऋक् - यजु आणि साम हे तीन वेदच शिष्टसंमत मानले जात होते. अथर्ववेदासारख्या लोकवेदाचा समावेश चार वेदांमध्ये उशिरा केला जाऊ लागला. अनुयोगद्वारातील प्रस्तुत उल्लेखावरून चार वेदांची गणना कधीपासून होऊ लागली, यावरही जाता-जाता प्रकाश पडतो. कदाचित प्राकृत भाषांच्या माध्यमातून जैनांची दिसून येणारी लोकगामिता अधोरेखित करण्यासाठी, आर्य-रक्षितांनी अथर्ववेदाचा उल्लेख केला असावा. आर्यरक्षितांविषयीच्या जैन पारंपारिक कथेत ते जन्माने ब्राह्मण असल्याचा व वेदविद्यापारंगत असल्याचा उल्लेख येतो. त्यांच्या मातेच्या आग्रहाखातर त्यांनी 133
