________________
चाणक्याची जीवनकथा
जाण्याची आज्ञा केली. दुसऱ्या दिवशी नेहमीप्रमाणे चाणक्य, राजाच्या भेटीस आला. त्याचे सुहास्य वदनाने स्वागत आणि प्रणाम करण्याऐवजी, बिंदुसार चाणक्याकडे पाठ फिरवून बसला. हे वर्तन बघून, काहीही न बोलता चाणक्य तेथून लगोलग बाहेर पडला.
त्याच्या विश्वासू लोकांकडून त्याला कळले की, सुबंधु सचिव राजाची भेट घेऊन गेला आहे. त्याने विचार केला, “चंद्रगुप्ताकडून जन्मभर एवढे सन्मान्य स्थान प्राप्त झाल्यावर, आता बिंदुसारासोबत अशा परिस्थितीत, अमात्यपद भूषवीत राहणे, अजिबात योग्य नाही. तसेही वृद्धापकाळाची सर्व चिह्ने, माझ्या शरीरावर दिसू लागली आहेत. आयुष्यभर मी दक्षतेने राजकार्य सांभाळले. आता कर्तव्यपूर्तीचा आनंद मनात ठेवून, स्वत:हून निवृत्ती पत्करणे अत्यंत श्रेयस्कर आहे. एक गोष्ट मात्र खरी की, ह्या राजविरोधी आणि द्वेषी सुबंधु सचिवाला, बिंदुसाराचे मंत्रिपद भोगू द्यायचे नाही. ते राजाच्या आणि राज्याच्या हिताच्या दृष्टीने अत्यंत घातक आहे. पूर्ण निवृत्ती स्वीकारण्यापूर्वी, सुबंधु हा राजाला सोडून कायमचा निघून जाईल, याची व्यवस्था करतो. कधी ना कधी स्वत:च्या जन्माचा सत्य वृत्तांत बिंदुसारासमोर येईलच."
राजप्रासादाच्या आवारात असलेल्या, आपल्या दालनात चाणक्य गेला. त्याने त्याच्या जवळ असलेली थोडीबहुत संपत्ती स्वजन-परिजन, दीन-अनाथ यांच्यामध्ये वाटून दिली. एक पेटी मात्र बरीच कुलपे लावून, दालनाच्या मधोमध ठेवली. अंतिम ध्यानयोगसाधनेच्या विचाराने नेसत्या वस्त्रानिशी, गावाबाहेरील पर्णकुटीत गेला. ती पर्णकुटी एका गोकुळस्थानात होती. बरेच दिवस वापरात नसल्यामुळे, पर्णकुटीच्या आजूबाजूला गुराख्यांनी, वाळलेल्या गोवऱ्यांचे ढीग रचलेले होते. सुकलेल्या गवताचे भारे, छपरांवर पसरलेले होते. चाणक्याने पर्णकुटीत जाऊन, आसनयोग्य जागा बनविली. प्रायोपवेशनाच्या निश्चयाने आसनावर आरूढ झाला आणि ध्यानमुद्रा लावली.
१२०
