________________
अध्ययन १ गा. १ मुखत्रत्रिकाविचारः
५९
अन्यथा " स्त्रीपुरुषसंयोगातिरिक्तेषु केवलशुक्रशोणितादिषु संमृच्छिमजीवा उत्पद्यन्ते न वा ? " इति संशयानपगमे सति मुनीनां संयमपालनं संकटापन्नं स्यादिति ।
वस्तुतस्तु भाषणकाले मुखोत्पतितानां जलकणानामशुचित्वमेव निर्मूलतया दुर्वचम्, शास्त्रे प्रज्ञापनामुत्रो के प्रचारादिष्वेवाश्शुचिशब्दप्रयोगदर्शनात्, मुखोत्पतितteaणार्थे तत्मयोगानुपलब्धेय, तथाहि व्यवहारसूत्रभाष्ये तृतीयोदेश के
46
दव्वे भावे असुई भावे आहारवंदणादीहिं" इत्यादिगाथा-(२८६) व्याख्यानावसरे..." अशुचिर्द्विधा द्रव्यतो भारतथ, तत्र योऽशुचिना लिप्तगात्री
-
कि स्त्रीपुरुष संभोगके सिवाय केवल शुक्र शोणित आदिमें संमूच्छिम जीव उत्पन्न होते हैं या नहीं ? इस प्रकारके सन्देह से मुनियोंको संयमपालन करना मुश्किल हो जाता ।
वास्तवमें मुखसे निकलने वाले जलकणोंको अशुचि कहना ही खोटा है, क्योंकि शास्त्र में प्रज्ञापनासूत्रोक्त उच्चार आदि ही 'अशुचि' शब्द से कहे गये हैं, और मुखसे निकलने वाले जलकणके अर्थमें 'अशुचि' शब्दका प्रयोग नहीं पाया जाता। व्यवहारसूत्रके भाग्य में, तीसरे उद्देशमें "दव्वे भावे असुई " इत्यादि २८६ वीं गाथाका व्याख्यान करते समय कहा हैअशुचि दो प्रकारकी है (१) द्रव्य अशुचि और (२) भाव अशुचि । जिस व्यक्तिका शरीर अशुचिसे लिप्त हो अथवा जो विष्ठाका त्याग
-
આદિમાં. સમૂમિ જીવે ઉત્પન્ન થાય છે કે નહિ ? એ પ્રકારના સદેહથી મુનિએને સંચમ પાલન કરવાનું મુશ્કેલ થઇ પડત.
વાસ્તવમાં મુખમાંથી નીકળનારા જળકણાને અચિ કહેવા એ પ્લેટુ છે, કારણ કે શાસ્ત્રમાં પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રકત ઉચ્ચારાńદન જ અશુચિ શબ્દી એળ વામાં આવ્યાં છે અને મુખમાથી નીકળનારા જકણના અર્ધમાં અશુચિ શબ્દને પ્રત્યેાગ મળી આવતે નથી. વ્યવહાર સૂત્રના ભાષ્યમાં, શ્રીા ઉદ્દેશમાં વે માવે અરે ઇત્યાદિ ૨૮૬ મી ગાયાનુ વ્યાખ્યાન કરતી વખતે કહ્યું છે.
अशुचि मे अारनी छे : (१) द्रव्य शमशुथि अने (२) भाव अशुभि ने વ્યકિતનું શરીર અશુચિથી લેપાયલ હાય અથવા જે વિશ્વાના ત્યાગ કરીને (જાજરૂ
