________________
मुंनिहर्षिणी टीका अ. ४ गणिसम्पवर्णनम् स्पर्शः ?-कस्याऽयं स्पर्शः ? किमयं कमलनालस्पर्शः आहोस्विद् भुजङ्गमस्पर्शः ?" इति, सैव मतिसम्पत् । ३ अवायमतिसम्पत्-अवाय: सामान्यज्ञानोत्तरं विशेषनिचयाथै विचारणायां प्रवृत्तायां गुणदोपविचारणाजनितो निश्चयः, यथा-'किमयं कमलनालस्पर्शः ? आस्विद् भुजङ्गमस्पर्शः ?' इतिविचारणायां 'मृणालस्यैवाऽयं स्पर्शः, अत्यन्तशीतादिगुणवत्वादित्यस्यैवाऽय' मिति निश्चयोऽन्यं भुजङ्गमस्यस्पर्शमपनुदति तस्मादयं निश्चयोऽवाय इति निगद्यते, स एव मति सम्पत् । ४ धारणामतिसम्पत् – निश्चितस्यैवास्याऽर्थस्याऽविच्युतिवासनास्मृतिरूपं धारणं स्पर्श कैसा है ? किसका है ? क्या यह कमलनाल का स्पर्श है अथवा सर्प का स्पर्श है ? 'ऐसी जिज्ञासा होती है उसी को ईहामतिसम्पदा कहते हैं।
३ अवायमतिसम्पदा-अवाय का अर्थ क्या है ?, अवाय-सामान्य ज्ञान के अनन्तर विशेष का निश्चय करने के लिये विचार प्रवृत्त होने के समय गुण और दोष की विचारणा से जो निश्चय होता है उसको अवाय कहते हैं । जैसे-'क्या यह कमलनाल का स्पर्श है ? अथवा सर्प का स्पर्श है ?' ऐसी विचारणा में यह स्पर्श कमलनाल का ही है, क्यों कि इस में अत्यन्त शीतलता आदि गुण हैं ।' ऐसा निश्चय सर्प आदि के स्पर्श का निराकरण करता है अतः ऐसा निश्चय अवाय कहा जाता है, यही अवायरूपी मतिसम्पदा है।
४ धारणामतिसम्पदा-निश्चित किये हुए अर्थ की अघिच्युति, પણ “આ સ્પર્શ કે છે? કોને છે? શુ આ કમલનાલને સ્પર્શ છે ? અથવા સને છે ? એવી જીજ્ઞાસા થાય છે તેને ઈહામતિસમ્મદા કહે છે
(३) अवायमतिसम्पदा गवायनी अर्थ शु छ?, वाय-सामान्य ज्ञान પછી વિશેષને નિશ્ચય કરવા માટે વિચાર પ્રવૃત્ત હોવાના સમયે ગુણ તથા દેવની વિચારણાથી જે નિશ્ચય થાય છે તેને અન્યાય કહે છે જેમ કે- “શુ આ કમલનાલનો સ્પર્શ છે? અથવા સર્પને પર્શ છે ? એવી વિચારણામાં આ સ્પર્શતે કમલનાલનેજ છે કેમકે આમાં અત્યત શીતલતા આદિ ગુણ છે” એજ પ્રમાણેનો નિશ્ચય સર્ષ આદિના સ્પર્શનું નિરાકરણ કરે છે અર્થાત્ એ નિશ્ચય અવાય કહેવાય છે એજ અવાયરૂપી મતિસમ્પરા છે.
(४) धारणामनिसम्पदा निश्चित रेसा अर्थ नी भविश्युति-पासना तथा
