________________
उत्तराध्ययन सूत्रे
अदत्तादान शीलस्य मृषाभाषणेन दुःखान्मोक्षो न भवतीत्याहमूलम् - सोर्सेस्स पच्छाय पुरत्थओये, पओगकॉलेय दुही दुरंते । एवं अदत्ताणि समायेयंतो, रूवे अतित्तो दुहिओ अणिस्सो ॥ ३१ छाया - मृषावादस्य पञ्चाच्च पुरस्ताच्च, प्रयोगकाले च दुःखी दुरन्तः ।
एवं अदत्तानि समाददानः, रूपे अतृप्तः दुःखितः अनिश्रः ॥ ३१ ॥ टीका- 'मोसस्स ' इत्यादि ।
' मोसस्स ' जीवाः मृपावादस्य, अनृतभाषणस्य पश्चाच्च पुरस्ताच्च, प्रयो. काले च दुःखी सन्, दुरन्तो भवतीत्यन्वयः तत्र पश्चात् = मृपाभापणात्परे काले च, ' यदिदं भाषणकौशलेन मयाऽपहृतवस्तुनः स्वामी प्रतारित इति ' तन्मृषाभा उसको लोभ रूप तृष्णा कभी शांत नहीं होती है । उस तृष्णासे व्यामोहित होकर वह परकीयरूप विशिष्ट वस्तुका हरण करता है और उस वस्तुको छिपाने के लिये अनेक मायाप्रधान असत्य भाषण करता है । इस मृषाभापण करने से वह सुखी नहीं होता है किन्तु दुःखका ही भागी बनता है ||३०||
जो अदत्त ग्रहण करते हैं और उस अदत्तादानको छिपाने के वास्ते मृषाभाषण करते हैं उनको उस मृषाभाषण जन्य दुःखके कारण थोड़ी सी भी शांति नहीं मिलती है - यह बात सूत्रकार कहते हैं
'मोस' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - (मोसस्स पच्छाय पुरत्थओ य पओगकाले च दुही दुरंतेमृषावादस्य पञ्चाच्च पुरस्ताच्च प्रयोगकाले च दुःखी सन दुरन्तः) मृषावाद के पश्चात् पश्चात्तापसे. मृषावाद के पहिले चिन्तासे तथा मृषावाद
એની લેાલરૂપ તૃષ્ણા કદી શાંન્ત થતી નથી. એ તૃષ્ણાથી બ્યામેાહિત થઈને તે પરકારૂપ વિશિષ્ટ વસ્તુનુ હરણ કરે છે. અને એ વસ્તુને છુપાવવા માટે અનેક પ્રકારનાં ષડયંત્રો તેમજ અસત્ય ભાષણ કર્યા કરે છે. આ પ્રમાણે મૃષા ભાષણ કરવાથી તેસુખી થતા નથી પરંતુ દુઃખને ભાગવનાર જ બને છે ।।૩૦ના
જે અદત્ત ગ્રહણ કરે છે, અને એ અદત્તાદાનને છુપાવવા માટે મૃષાભાષણ કરે છે, એને એ મૃષાભાષણ જન્ય દુઃખના કારણે ઘેાડી પણ શાંતિ भजती नथी. या वातने सूत्रार मतावे छे " मोसस्स " त्याहि !
मन्वयार्थ –मोसस्स पच्छा य पुरत्थओ य पओगकाले य दूही दुरन्ते - मृषावादस्य
पुरस्ताच्च प्रयोगकाले च दूखी सन् दूरन्तः भूषावाहनी पछी पश्चात्तापथी,
