________________
मुन्दरबोधिनी टीका अ. १ पद्मावतीवर्णनम्
करभाद्धनरेखा, मणिबन्धात्तथैव पितरेखा । एताः सर्वाः पूर्णा, भवन्ति चेदायुर्गोत्रधनलाभः ॥ ३ ॥ इति ।
माने'ति-मीयते-परिच्छिद्यते पदार्थोऽनेनेति मानं, तुलाशुलीप्रस्थादिना तोलनं, यद्वा-जलादिपरिपूर्णकुण्डादिप्रविष्टे पुरुषादौ यदा द्रोणपरिमितं जलादि निस्सरति तदा स पुरुषादिनिवानित्युच्यते तदेव, उन्मानम् ऊर्चमानं, यद्वा-अर्द्धभाररूपः परिमाणविशेषः, प्रमाणं सर्वतो मान, यद्वा-निजा
गुलीभिरष्टोत्तरशताङ्गुलिपरिमितोच्छ्रायः, इत्थं च-मानं चोन्मानं च प्रमाणं चेत्येषां द्वन्द्र मानोन्मानप्रमाणानि, तैः परिपूर्णानि सम्पन्नानि, अत एव सुपच्चीस वर्षकी आयु, दो अंगुली तक हो तो (५०) पचास वर्षकी आयु, इस हिसाबसे आगे समझना चाहिये ॥ २ ॥
धन की रेखा करम-गुद्देसे निकलती है और मणिबन्ध (करके मूल) से पितृरेखा फूटती है। यदि ये सब रेखाएँ पूर्ण हो तो आयु गोत्र प्रतिष्ठा और धनका लाभ होता है ॥ ३ ॥
"माणुम्माणप्पमाणपडिपुण्णसुजायसव्वंगसुंदरंगा" जिसके द्वारा पदार्थ मापा जाय उसे मान कहते हैं, अर्थात् तराजू अंगुली सेर छटांक आदिके द्वारा तौलना, अथवा कोई पुरुष आदि जलसे संपूर्ण भरें हुए कुण्ड (शरीरप्रमाण गहरा, शरीरममाण लम्बा व शरीरममाण चौडा) आदि में घुसे और उसके घुसनेसे एक द्रोण-(परिमाणविशेष) जल बाहर निकले तो, उस पुरुष आदिको मानयुक्त कहते हैं । मानशन्दसे इसीका ग्रहण करना चाहिए । मान से अधिकको अथवा अर्धभार रूप परिमाण को उन्मान कहते हैं। सर्वतोमान को, अथवा भपने अंगुलीसे (१०८) एक सौ आठ अंगुली ऊँचाईको प्रमाण कहते
ધનની રેખા કરભ-ગુદાથી નિકળે છે તથા મણિબંધ (કાંડાના મૂળથી) પિતૃરેખા ફટે ७. मामधारेमामे पूर्ण डायता आयु, गोत्र, प्रति तथा बनना न थाय छे.(3)
"माणुम्माणप्पमाणपडिपुण्णसुजायसव्वंगसुंदरंगा"रेना द्वारा पहा भाषा રાક્રાય તેને માન કહે છે અર્થાત ત્રાજવું, આંગળ, શેર, છટાંક આદિના દ્વારા તળવું. અથવા કોઈ પુરુષ વગેરે જલથી સંપૂર્ણ ભરેલા કુડાદિ (શરીર જેટલો ઊંડે તથા લાંબે પહોળ)માં પેસે અને તેના સિવાથી એક દ્રોણ (પરિમાણ-વિશેષ) જલ બહાર નિકળે તા તે પુરુષ આદિને માનયુકત કહે છે માન શબ્દથી આજ વાત સમજવી જોઈએ. માનથી અધિકને અથવા અર્ધભાર રૂપ પરિમાણને ઉન્માન કહે છે, સર્વતેમાનને અથવા પિતાની આંગળીથી (૧૦૮) એક આઠ આંગળી ઊંચાઈને પ્રમાણ કહે છે આ માન
