________________
१५५
सुन्दरबोधिनी टीका अ. १ चेटककूणिकयोः दूतद्वारासंवादः
- ततः खलु स कुणिको राजा तस्य दूतस्यान्तिके एतमर्थ श्रुत्वा निशम्य आशुरक्तः यावन्मिसिमिसी-कुर्वन् तृतीयं दृतं शब्दयति, शब्दयित्वा एवमवादीत-गच्छ खल त्वं देवानुप्रिय ! वैशाल्यां नगा चेटकस्य राज्ञो वामेन पादेन पादपीठमाक्राम, आक्रम्य कुन्ताग्रेण लेखं प्रणायय, प्रणाय्य जोड जय विजय शब्द के साथ उन्हें पधाकर इस प्रकार कहना आरम्भ किया-हे स्वामिन् । राजा चेटकने इस प्रकार उत्तर दिया कि-जिस प्रकार राजा कूणिक राजा श्रेणिकके पुत्र चेल्लना देवीके आत्मज और मेरा दौहित्र है उसी प्रकार कुमार चैहल्ल्य भी है। राजाश्रेणिकने अपनी जीवितावस्थामें ही सेचनक गंधहाथी ओर अठारह लडीवाला हार बैहल्ल्य कुमारको प्रेमले दिया है अतः इसपर राजकुलका अधिकार नहीं है, फिर भी यदि वह कुमार वैहल्ल्यके लिये अपने राज्य राष्ट और जनपदका आधा भाग देदे तो में हाथी और हार उसको देदूंगा तथा वैहरूल्य कुमारको भी भेज दूंगा। इसलिये हे स्वामिन् । राजा चेटकने न तो सेचनक गंधहाथी और अठारह लडीवाला हार हो दिया और न कुमार वैहल्ल्यको भेजा।
उस दूतके मुख से इल प्रकारका वचन सुनकर राजा कणिक सहसा क्रोधसे जलने लगा और उसने तीसरी बार दूतको धुलाकर રાજા કૃણિકની પાસે આવ્યું અને હાથ જોડી જય વિજ્ય શબ્દથી તેને વધાવી આમ वा ताश्य:
હે સ્વમિન! રાજા ચેટકે એવા પ્રકારને જવાબ દીધું કે જે પ્રકારે રાજા કુરિક રાજા શ્રેણિકને પુત્ર ચેલના દેવીને આત્મજ તથા મારે દેડિત્રે છે તે જ પ્રકારે વેહલ્ય પણ છે રાજા શ્રેણકે પિતાની હૈયાતીમાજ સેચનક ગધહાથી અને અડાર સરને હાર વહુહ્ય કુમારને પ્રેમથી આપેલ હોવાથી તેના ઉપર રાજકુલને અધિકાર નથી તેમ છતાં પણ જે કુમાર હિલ્ય માટે પોતાના રાજ્ય રાષ્ટ્ર તથા જનપદને અરધે ભાગ તે આપે તે હું સેચનક ગધહાથી તથા અઢાર સરને હાર તેને આપી દઈશ તથા પૈડય કુમારને પણ મોકલી દઈશ માટે છે સ્વામિન્ ! રાજા ચેટકે નથી દીધા સેચનક ગધડાથી કે નથી દીધા અઢાર સરને હાર અને નથી કયા કુમાર वायने.
તે દૂતના મેથી એવા વચન સાંભળીને રાજ કૃગિક તરત bધથી આગની જેમ ગરમ થઈ ગયો અને તેણે ત્રીજી વાર ડૂતને બેલાવીને કહ્યું હે દેવાનુપ્રિય!
