Page Text
________________
ज्ञानचन्द्रिकाटीका सम्यक् श्रुतस्य सादिसपर्यवसितत्वानाद्य पर्यवसितत्वनिरू० ५१३
किश्च - अस्मादपि कारणात् ते परपर्यायाः ' तस्ये ' - ति व्यपदिश्यन्ते, स्वपर्याय विशेषणत्वेन तेषामुपयोगात् । इह ये यस्य स्वपर्याय-विशेषणत्वेन उपयुज्यन्ते, ते तस्य पर्यायाः [ यथा घटस्य रूपादयः पर्यायाः परस्पर विशेषकतया घटादि पर्यायाः, ] तानन्तरेण तेषां स्वपर्यायव्यपदेशासंभवात् । तथाहि - यदि ते पर्याय के संबंध से संबंधी हो जाता है। क्यों कि पटकी अपेक्षा घट में पटरूपता के अभाव का सद्भाव पाया जाता है । लोक में भी घटपट आदि पदार्थों को परस्पर में अन्योन्याभाव को लेकर संबंधीरूप से कहते ही है । १ ।
और भी ये परपर्यायें विवक्षित पदार्थ की संबंधी इसलिये भी मानी जाती है कि ये स्वपर्यांय की विशेषण होती हैं। " जो पर्यायें जिस पदार्थ की स्वपर्यांयों की विशेषणरूप से होती हैं वे उस पदार्थ की संबंधी हैं " ऐसा माना जाता है जैसे रूपादिक घटकी पर्यायें मानी जाती हैं । तात्पर्य कहने का यह है कि ये परपर्यायें स्वपर्यायों की स्थिति होने में विशेषणरूप से व्यवहृत हुआ करती हैं, इसलिये उन्हें विवक्षित पदार्थों की संबंधिनी मान ली जाती हैं। जैसे रूपादिक पर्यायें घटकी स्थिति में विशेषणरूप से होती है और वे उसकी संबंधी मानी जाती हैं । विशेषणरूप से होने का तात्पर्य यह है कि स्वपर्यांयों में जो यह स्वशब्द है वह पर " इस शब्द की अपेक्षा वाला है । स्व की कीमत " पर " इस पर रही हुई हैं । " पर " है तभी जाकर "स्व" की शोभा है। પણ ઘટના પરપર્યાયના સમધથી સધી થઇ જાય છે. કારણ કે ૫ટની અપેક્ષાએ ઘટમાં પરૂપતાના અભાવને સદ્ભાવ જોવા મળે છે. લેાકમાં પણ ઘટપટ આદિ પદાર્થોને પરસ્પરમાં અન્યેાન્યાભાવને લીધે સંબંધી રૂપે કહે જ છે. (૧)
46
અને એ પરપર્યાય વિવક્ષિત પદાર્થની સખ ́ધી તે કારણે પણ મનાય છે કે તે સ્વપર્યાયની વિશેષણ હેાય છે. “ જે પર્યાયા જે પદાર્થીની સ્વપર્યાયેાના વિશેષરૂપે હાય છે તે તે પદાર્થની સબંધી છે' એમ મનાય છે. જેમ રૂપાદિક ઘડાની પર્યંચા મનાય છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે એ પરપર્યાયે સ્વપર્યંચાની સ્થિતિ થવામાં વિશેષણુરૂપે વ્યવત થયા કરે છે, તે કારણે તેમને વિવિક્ષત પદાર્થોની સંધિની માની લેવામાં આવે છે. જેમ રૂપાદિક પર્યાયા ઘટની સ્થિતિમાં વિશેષરૂપે હેાય છે અને તે તેની સખ ધી મનાય છે. વિશે- स्वपर्यायामां ? या स्वछे ते "५२" ષણરૂપે હેાવાનું તાત્પર્ય એ એ શબ્દની અપેક્ષાવાળા છે સ્વની કીમત ૫૨” એના ઉપર રહી છે. “પર”
न० ६५
| SR No. | 009350 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 940 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 58 MB |