Page Text
________________
नन्दीस्त्र कथंचिद् भिन्नार्थकानि । तथाहि-इह अग्रहस्त्रिधा-व्यञ्जनावग्रहः, सामान्यार्थावग्रहः, विशेपसामान्यार्थावग्रहश्चेति । तत्र विशेषसामान्यार्थावग्रह औपचारिकः, स चानन्तरमेवाग्रे प्रदर्शयिष्यते । अवग्रहस्य पश्चनामानि प्रदर्शयितुमाह-'तं जहा' इत्यादि । तद्यथा-तानि यथा-'अवग्रहणता' इति । अत्रगृह्यतेऽने नेत्यवग्रहणम्व्यञ्जनावग्रह-प्रथमसमयप्रविष्ट-शब्दादि-पुद्गलाऽऽदानपरिणामः इत्यर्थः । अवग्रहणमेव-अवग्रहणता । स्वार्थे तल् प्रत्यय आपत्वात् । एवमग्रेऽपि तल् मत्ययो बोध्यः॥१॥ नाम अवग्रह सामान्य की अपेक्षा से समान अर्थ वाले हैं । तथा अवग्रह विशेष की अपेक्षा ये पांचों ही नाम कथंचित् भिन्नार्थक भी हैं । अवग्रह तीन प्रकार का है-व्यसनावग्रह, सामाल्यार्थावग्रह तथा विशेष सामान्या
वग्रह । इनमें तीसरा लेद जो विशेष सामान्यार्थावग्रह है वह ओपचारिक है। यह बात अभी आगे प्रदर्शित की जावेगी। अवग्रह के पांच नाम ये हैं-अवग्रहता १, उपधारणता २, श्रवणता ३, अवलम्बनता ४, मेधा ५। व्यञ्जनावग्रह कि जिसको स्थिति अन्तर्मुहूर्त की है उसके प्रथम समय में प्रविष्ट शब्दादिक पुगलों के ग्रहण करने रूप परिणाम का नाम अवग्रहणता है १ । व्यञ्जनावग्रह के द्वितीय आदि समय से लेकर व्यजनावग्रह की समाप्ति प्रयन्त प्रतिसमय अपूर्व २ प्रविष्ट शब्दादिक पुगलों के ग्रहण पूर्वक प्राक्तन प्रतिसमयगृहीत शब्दादिक पुद्गलों का जो धारणापरिणाम है वह उपधारणा है २ । तात्पर्य इसका यह है कि व्यंजनावग्रह का अन्त अर्थावग्रह के होने का प्रथम समय पर्यन्त ગ્રહ સામાન્યની અપેક્ષાએ સમાન અથવાળા છે. તથા અવગ્રહવિશેષની અપેક્ષાએ પાંચે નામ કંઈક ભિન્નાર્થક પણ છે. અવગ્રહ ત્રણ પ્રકારના છે–વ્યંજનાવગ્રહ, સામાન્યાર્થાવગ્રહ, તથા વિશેષ સામાન્યાર્થાવગ્રહ. આમાં ત્રીજો ભેદ-વિશેષ સામાન્યાર્થાવગ્રહ ઔપચારિક છે. આ વાત હવે આગળ બતાવવામાં આવશે. અવગ્રહના 20 यांय नाम छ-(१) मा , (२) Gधारता (3) अवता (४) स मनता मने. (५) मेघा. .
(૧) જે વ્યંજનાવગ્રહની સ્થિતિ અન્તર્મહતની છે, તેના પ્રથમસમયમાં પ્રવિષ્ટ શબ્દાર્દિક પુદ્ગલેને ગ્રહણ કરવારૂપ પરિણામનું નામ અવગ્રહણતા છે.
(૨) વ્યંજનાવગ્રહના દ્વિતીય આદિ સમયથી લઈને વ્યંજનાવગ્રહની સમાપ્તિ સુધી, પ્રતિ સમય અપૂર્વ અપૂર્વ પ્રવિષ્ટ શબ્દાદિક પુદ્ગલેના ગ્રહણ પૂર્વક પ્રાતના પ્રતિસમયગૃહીત શબ્દાદિક પુદગલોનું જે ધારણા પરિણામ છે, તે ઉપધારણા છે. તેનું તાત્પર્ય એ છે કે વ્યંજનાવગ્રહને અંત અર્થાવગ્રહ થવાના
| SR No. | 009350 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 940 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 58 MB |