Page Text
________________
नन्दीस
“ मतिश्रुतावरणाचक्षुदर्शनावरणान्तरायप्रकृतीनां च सदैव देशघातिरसस्पर्धकानामेवोदयः । ततस्तासां सदैवौदयिकक्षायोपशमिको भावौ " इति ।
' तं समासओ' इत्यादि । तत् = अवधिज्ञानं, समासतः = संक्षेपेण पडूविधं = षट्प्रकारकं, प्रज्ञप्तं = प्ररूपितम् । तद् यथा - आनुगामिकम् १, अनानुगामिकम् २, वर्धमानकं ३, हीयमानकं ४, प्रतिपातिकम् ५, अप्रतिपातिकम् ६, इति ।
"
तत्रानुगामिकम् - अनुगमनशीलम् यदवधिज्ञानं गच्छन्तमवधिज्ञानिनं लोचनवदनुगच्छति, तदिति भावः १ | अनानुगामिकम् - यद् गच्छन्तमवधिज्ञानिनं नानुगच्छति शृंखला प्रतिबद्धप्रदीपवत्, तदित्यर्थः २। वर्धमानकम् - वर्धते इति वर्धमानं,
८०
"मतिश्रुतावरण, अचक्षुर्दर्शनावरण एवं अन्तराय प्रकृतियों के देशघातिरसस्पर्धकों का ही सदा उदय रहता है अतः उनके सदा ही औदयिक एवं क्षायोपशमिक भाव होते हैं। "
वह अवधिज्ञान संक्षेप से छह प्रकार का बतलाया गया है- (१) आनुगामिक, (२) अनानुगामिक, (३) वर्धमानक, (४) हीयमानक, (५) प्रतिपातिक, (६) अप्रतिपातिक । जिस प्रकार दूसरे क्षेत्रमें जाते हुए मनुष्य के साथ उसकी आंखे साथ जाती हैं उसी प्रकार जो अवधिज्ञान अवधिज्ञानी के साथ दूसरी जगह चले जाने पर साथ जाता है उसका नाम आनुगामिक अवधिज्ञान है १ । सांकल से जकडे हुए दीपककी तरह जो अवधिज्ञान अपने उत्पत्तिस्थान को छोड देने पर जीव के साथ नहीं जाता है वह अनानुगामिक है २ । जैसे शुक्लपक्ष का चंद्रमंडल प्रतिदिन बढता रहता है उसी प्रकार जो अवधिज्ञान उत्पत्ति कालमें अल्पविषयक होनेपर भी परिणामशुद्धि बढने के साथ ही क्रमशः अधिक २ મતિશ્રુતાવરણુ, અચક્ષુઈશનાવરણુ, અને અન્તરાય પ્રકૃતિચેાના દેશઘાતિરસસ્પર્ધકોને જ સદા ઉત્ક્રય રહે છે, તેથી તેમનામાં 'મેશા જ ઔયિક અને ક્ષાયેાપમિક ભાવ હાય છે.
"
તે અવધિજ્ઞાન સંક્ષિપ્તમાં છ પ્રકારનુ ખતાવાયુ - (१) सानुगाभि, (२) अनानुगामिङ, (3) वर्ध भान, (४) हीयमान, (4) प्रतिपातिङ भने (६) અપ્રતિપાતિક. (૧) જે રીતે ખીજા ક્ષેત્રમાં જતાં મનુષ્યની સાથે તેની આંખે જાય છે એ જ રીતે જે અવિધજ્ઞાન, અવિધજ્ઞાનીની સાથે ખીજી જગ્યાએ જતાં પણ સાથે જ જાય છે તેનું નામ આનુગામિક અવિધજ્ઞાન છે. (૨) સાંકળની સાથે જકડેલા દીવાની જેમ જે અવધિજ્ઞાન પેાતાનાં ઉત્પત્તિસ્થાનને છેડી દેવાતાં જીવની સાથે જતું નથી તે અનાનુગામિક છે. (૩) જેમ શુકલપક્ષનું ચન્દ્ર
| SR No. | 009350 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 940 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 58 MB |