________________
मुनितोषणी टीका, प्रतिक्रमणाध्ययनम्-४
२५१ साए' द्वात्रिंशता द्वात्रिंशत्सख्यकैः ‘जोगसगहेहिं' योगा योजनानि-मनोवाकायव्यापारास्ते च यद्यपि शुभाशुभभेदेन द्विविधास्तथापि प्रसङ्गादत्र शुभा एव विवक्षिताः, तेपा सड्ग्रहास्तैः, सम्बन्धो यथापूर्वमेव, ते च सग्रहा द्वात्रिंशयथा(१) गुरुसमीपगमनपुर सरपापसमालोचनरूपमालोचनम् , (२) अन्यपुरतो गुरुणाऽपि शिष्यानालोचनरूपो निरपलाप', (३) आपत्सु धर्मदाढयम्, (४) ऐहिकपारलौकिकसुखानिच्छया क्रियानुष्ठानरूपमनिधितोपधानम् , (५) 'ग्रहणाऽऽसेवनारूपा शिक्षा, (६) शरीरादिसस्कारवर्जनरूपा निप्पतिकर्मता, (७) प्रच्छन्नतपःगुण हैं, इनके विपयमे जो अतिचार किया गया हो तो मै उस से निवृत्त होता हूँ।
मन वचन कायके व्यापार को योग कहते है, वे यद्यपि शुभ अशुभ के भेद से दो प्रकार के हैं, तथापि यहाँपर प्रकरण वश शुभ योगों का ही ग्रहण-है, उनके सग्रह को योगसग्रह कहते हैं, वे बत्तीस हैं—(१) आलोचन-गुरु के समीप जाकर पापकी आलोचना करना, (२) निरपलाप-दूसरे के सामने शिष्यकी आलोचना का प्रकाशित न किया जाना, (३) आपत्ति आने पर भी धर्ममे दृढ रहना, (४) अनिश्रितोपधान- इहलोक-परलोक सम्बन्धी सुख की इच्छा न रखकर क्रियानुष्ठान करना, (५) शिक्षा-विधि पूर्वक सूत्रादि-ग्रहण-रूप ग्रहणा और समाचारीका सम्यक्पालनरूप आसेवना (६) निष्प्रतिकर्मता-शरीरसस्कार का परित्याग, તિઓના ક્ષયરૂપ એકત્રીશ ગુણ છે તે વિષયમાં જે કાઈ અતિચાર લાયા હોય તે “તેમાથી હુ નિવૃત્ત થાઉ છું”
મન, વચન અને કાયાના વ્યાપારને વેગ કહે છે તે શુભ-અશુભના ભેથી બે પ્રકારના હોય છે છતા પણ આ સ્થળે પ્રકરણ વશ શુભાગોનું ગ્રહણ કરેલ છે તેમા સ ગ્રહને વેગસ ગ્રહ કહે છે તે બત્રીશ પ્રકારના છે (૧) આવેચન ગુરુના પાસે જઈને પાપની આચના કરવી, (૨) નિર૫લાપ-બીજાના પાસે શિની આચના જાહેર નહિ કરવી, (૩) આપત્તિ આવવા છતાય ધર્મમાં દઢ રહેવું, (૪) અનિશ્ચિતપધાન-આ લેક-પરલેક સ બ ધી સુખની ઈચ્છા નહિ રાખના ક્રિયાનુષ્ઠાન કરવા, (૫)શિક્ષા-વિધિપૂર્વક સૂદિગ્રહણરૂપ ગ્રહણ અને સમાચારીનું
१-यथाविधिसूत्रादिग्रहणलक्षणा ग्रहणा, सामाचार्या. सम्यक्पालनमासेवना ।
